Azərbaycan yepiskopluğu
Azərbaycan yepiskopluğu — Müxtəlif vaxtlarda Nestorian kilsəsinin və Xaldey katolik kilsələrinin Atropatena ərazisinə müvafiq gələn tarixi inzibati ərazisi. Araz çayından müasir İraqın Rəvandüz şəhərinəcən uzanan ərazidən ibarət idi. Mərkəzi Qazakada yerləşirdi. 410-cu ildə bu yepiskopluğun heç bir üst quruma tabe olmadığı göstərilir, lakin VIII əsrdə artıq Adiabena mitropolitliyinin tərkibində göstərilir.[1]
Qədim Nestorian yepiskopları redaktə
- Qazakalı Hoşea - 486-cı ildə patriarx Akatsinin sinoduna imza atanlar sırasında adı çəkilir. [2]
- Yohannan - 544-cü ildə Mar Abanın sinoduna imza atanlar sırasında adı çəkilir.[3] 550-ci ildə Mar Abanın özü ilə görüşmüşdür. [2]
- Melçisedek - 544-cü ildə İosifin, 576-cı ildə İyezekielin sinoduna qoşulanlar sırasında adı çəkilir.[3]
- Hxanişo - 605-ci ildə Qriqorinin seçən yepiskoplar arasında adı çəkilir.[3]
Orta əsrlər redaktə
Yuxarıdaki tarixlərdən sonra haqqında məlumat olmayan yepiskopluq yenidən sənədlərdə 1074-cü ildə Urmiyada ortaya çıxır.[4] Kirakos Gəncəlinin məlumatına əsasən Monqol işğalından sonra Təbriz və Naxçıvanda kilsələrin tikintisinə yenidən başlanmışdı. Sonrakı dövrlərdə yepiskopların olduğu məlumdur, sənədlərdən birində Yohannan adlı bir yepiskopun adı çəkilir, 1111-ci ildə yaşadığı qeyd olunur.[5] O daha sonra adı bilinməyən başqa bir yepiskop tərəfindən 1132-ci ildə əvəz olunmuşdu. 1281-ci ildə III Yahballahanın seçilməsində Azərbaycan yepiskopu Yohannan və Salmaslı Yusif də iştirak etmişdi.[4] Bundan sonra mənbələr birdən çox yepiskopun mövcudluğunu və onların birdən çox patriarxa bağlılığını göstərir və hiyerarxiyanın pozulduğuna işarə edir. [5] 1686-cı ildə "Taron, Terqavar, Arn və Azərbaycan yepiskopu" Yohannan haqda qeyd mövcuddur.[6] 1734-cü ildə Mosullu Xızır başqa bir Yohannan adlı yepiskopun adı çəkir.[5]
Xaldey Katolik kilsəsi yepiskopları redaktə
1780-ci ildə Xaldey Katolik kilsəsinin qurulmasından sonra ilk patriarx olan VIII Yohannan Hörmüzd 1836-cı ildə Nikolas Zayanı Azərbaycan yepiskopu təyin etmişdi. Nikolas Zaya özü Salmasın Xosrovabad kəndində anadan olub.
İstinadlar redaktə
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq istinad şablonları ilə göstərilməlidir. |
- ↑ Marqalı Foma, Wallis Budge redaktəsi, Hakimlər kitabı, səh. 315–16
- ↑ 1 2 Sara Qasımova, On Christianity in Medieval Azerbaijan Arxivləşdirilib 2018-04-26 at the Wayback Machine
- ↑ 1 2 3 J.B.Chabot, Synodicon Orientale ou recueil des Synodes nestoriens
- ↑ 1 2 Fiey, J. M., Pour un Oriens Christianus novus; répertoire des diocèses Syriaques orientaux et occidentaux (Beyrut, 1993)
- ↑ 1 2 3 David Wilmshurst, The Ecclesiastical Organisation of the Church of the East, 1318-1913, səh 312. Arxivləşdirilib 2016-04-13 at the Wayback Machine
- ↑ MS Cambridge, Add 2045 (Kembric əlyazması, 2045)