Bərmək mahalı

Bərmək mahalı — Quba xanlığında mahal. İndiki Xızı rayonu.

Adını burada yaşayan Bərmək tayfasından və ya Bərmək – bər məhsul, mak – kahin və ya Qubadakı Bərmək mahalı Harunərrəşidin vəziri Cəfər Bərməkinin qəbiləsi aldığı Xızı-Bərmək mahalı Xəzər dənizi, Bakı kəndləri və Sumqayıt çayı hüdudlarında böyük bir sahə tutur. Alim-səyyah F.F.Simonoviç 1796-cı ildə Xızı-Bərmək mahalında 24 kəndin adını göstərir. A.Bakıxanovun “Gülüstani irəm” əsərinin adını xüsusilə çəkmək lazımdır. Onun əsərində Quba xanlığının “Xızı bərmək” mahalı haqqında dəyərli məlumatlar verilir.

Etimologiya

"Bərmək" qədim fars dilində "başçı", "rəis", "lider", "rəhbər" kimi mənalara gəlir. Sanskritcədə "pramukha" ( प्रमुख ) kimi səsləndirilən bu söz ərəblər tərəfindən "bərmək" kimi tələffüz edilib. Urdu dilində پرمکھ ("pramukh", "prəmuk") yazılır. Әrəb dilində saitlər yazı zamanı qeyd edilmədiyi üçün bu söz әrәb hәrflәriylә yazıldığda saitlərin dəyişməsi, beləliklə "pərməkeh" → "bərmək" kimi oxunması da mümkündür. Tat dili kimi hind-avropamənşəli olan Hind ("pramukhu") və Nepal ("pramukh", "pramukha") dillərində hal-hazırda da bu söz işlənməkdə və qeyd edilən mənalara gəlməkdədir.

Bərməki ailəsinin ulu əcdadı sayılan Bərməkin əsl adı bu deyildir. O, Bəlxdə məşhur Nobahar ("Nava Vihara"/ "Yeni monastır") monastırının liderlərindən, qoruyucularından, xidmətçilərindən olduğu üçün belə adlandırılırdı.

Dağlı diyarında "Xıdır zində" (Diri Xızır) deyilən məşhur bir dağ var. "Beşbarmaq piri" də deyirlər. Xızırın (ə) bu torpağlarda yaşadığına, hətta, Xızının adının da onun (ə) adıyla bağlı olduğuna, Quranda da haqqında danışılan, Musa (ə) ilə Xızırın (ə) arasında keçən məşhur qissənin də bu dağda, bu torpağlarda baş verdiyinə inanılır.

Belə olduğu təqdirdə, "Xızı Bərmək" əslində "Xızır (ə) bərmək" kimi başa düşülə bilər. "Xızır (ə) bərmək mahalı", yəni, "başçı, lider, rəhbər Xızırın (ə) mahalı". Xızır (ə) kimi bir şəxsin yaşadığı torpağlarda yerli tat xalqının onu (ə) öz dillərində "bərmək", yəni, "rəhbər" adlandırmaları təbiidir.

Dil

Şamaxı ilə Qudyal (indiki Quba) şəhərləri arasında qalan mahalda, məsələn: Şirvanda Hovz, Lahıc və Qoşunlu; Qubada Bərmək, Şəmpara, Buduğun aşağı hissəsi və bütün Bakı ölkəsində - altı tərəkəmə kəndindən başqa - bütün əhali tat dilində danışır. Məlum olur ki, bunların da əsli farsdır.

Kəndlər

Alim-səyyah F.F.Simonoviç 1796-cı ildə Xızı-Bərmək mahalında 24 kəndin adını göstərmişdi. Həmin kəndlər aşağıdakılardı:

1. Siyəzən 2. Xızı 3. Findiqan 4. Dərəzarat 5. Kürd kənd 6. Ərəblər 7. Şix Ələddin 8. Xıdırzində 9. Kiçik Həmzəxanlı 10. Dərgiyarlı 11. Dəlləklər 12. Tix 13. Gəmşər 14. Keş 15. Zarat 16. Təkəli 17. Əngəlan 18. Pirabad Şixlər 19. Mülkanı evlər 20. Xələl Xanagah 21. Əlməmməd Tayfası 22. Həmyə Ərəb 23. Koxani 24. Gəhdi.

Əlavə olaraq Zərgərli kəndi.