Başqırdıstan çayları

Başqırdıstan çaylarıBaşqırdıstan Respublikasının ərazisindən axan bütün çayların məcmusu.

Başqırdıstan Respublikasının xəritəsi

Ümumi xüsusiyyətləri

redaktə

Respublikanın çayları əsasən iki çay hövzəsinə — VolqaUrala aiddir. Respublikanın şimal-şərqindəki kiçik çayların yalnız bir hissəsi — yuxarı hövzələri olan Uy, Miass və digərləri Ob hövzəsinə aiddir.

Ümumilikdə respublikada ümumi uzunluğu 57,366 kilometr olan 12 min 725 çay var.

Çayların sayı və uzunluğu
Çay kateqoriyaları Uzunluq dərəcələri (km) Çayların sayı Ümumi uzunluq (km)
Ən kiçik 10-dan az 11 731 29 317
10—25 752 10 928
Kiçik 26—50 156 5473
51—100 58 3922
Orta 101—200 17 2340
201—300 4 898
301—500 3 1056
Böyük 501—1000 3 2002
1000-dən çox 1 1430
Ümumi 12 725 57 366

Belaya çaylarının sistemləri, Ural (Xəndəkləri ilə — Yanqelka, Böyük Qızıl, Xudolaz, Bolshaya Urtazymka və Tanalık) və Urals'ın ən böyük qolu — Sakmara çayı (Kurgashlı, Urman Zilair, Yalan Zilair, Bolshoy Servis və Maly Ikk) yağış axını yolları üç istiqamətdə — qərb, şərq və cənub.

Eyni zamanda, Ağidel çay sistemi Başqırd Uralının qərb yamacını dağətəyi zonalar, Ural çay sistemi — şərq yamacları, Sakmara çay sistemi — Cənubi Ural köpük bölgəsi ilə qurudur.

Respublikanın qərb hissəsindəki çaylar (eninə dizdən aşağıda Belaya çayı da daxil olmaqla) geniş Ural düzənliyinin incə dərələrinin dibi ilə axır və buna görə də sahilləri aşağı və kurs yavaş. Pribelskaya dağlıq düzən düzənliyində çay şəbəkəsinin sıxlığı 0,25–0,35 km / km², Ufa yaylasında isə 0,2–0,3 km / km² təşkil edir.

Ağidel çayında illik axın (çayın axını) həcmi 30 km³, çayda. Ufa — 12,3 km³, çayda Sime — 4.3 km³, çayda. Dyom — 1,49 km³, çayda. Tez Tanype — 1,5 km³, çayda. Ai — 2.65 km³, çayda. Yuryuzani — 1,95 km³.

Başqırdıstanın ən böyük çayları haqqında məlumat
rusca adı Başqırdca adı Uzunluğu, km ilə (respublika ərazisi daxil olmaqla) Hovuz sahəsi, km² ilə (respublika ərazisi daxil olmaqla)
Belaya Ағиҙел 1430 142 000
Ik (Kama qolu) Ыҡ 571 (450) 18 100
Dyoma Дим (Күгиҙел) 535 (420) 12 800
Ufa Өфө (Ҡариҙел) 918 (390) 53 100
Saktara Һаҡмар 760 (348) 30 400 (5940)
İnzer Инйәр 307 5380
Ay Әй 571 (278) 15 000
Bystry Tanyp Тере Танып 345 7560
Bolşoy Ik Оло Эйек 341 (256) 7670
Nuquş Нөгөш 235 3820
Tanalyk Таналыҡ 225 4160
Yuryuzan Йүрүҙән 404 (224) 7240
Zilim Еҙем 215 3280
Syun Сөн 209 4500
Urşak Өршәк 193 4230
Çermasan Сәрмәсән 186 3970
Bolşoy Kizil Оло Ҡыҙыл 172 2080
Ural Урал (Яйыҡ) 2534 (165) 220 000 (2480)
Aşkadar Ашҡаҙар 165 3780
Zilair Йылайыр (Урман Йылайыры) 158 1210
Usen Өҫән 147 2460
Bolşaya Suren Оло Һүрәм 131 1580
Bir Бөрө 128 2200
Karmasan Ҡармасан 128 1780
Usa Уҫы 126 964
Baza Баҙы 123 1590
Sim Эҫем 239 (120) 11 700
Malyy Ik Кесе Эйек (Ҡарман) 118 640
Uzyan Үҙән 116 590
Bolşoy Ik Оло Ыйыҡ 108 1460
Lemeza Ләмәҙ 119 (103) 1800
Куганак Ҡуғанаҡ 102 1480
Ик (приток Ая) Ыйыҡ 102 1296
Крепостной Зилаир Ялан Йылайыры 100 900
Касмарка Ҡаҫмарт 123 (95) 1431
Малый Кизил Кесе Ҡыҙыл 113 (93) 1540
Тюй Төй 195 (65) 3700
Буй Беүә 228 (60) 6530
Уй Уй 462 (42) 34 400 (720)
Кама Кама (Иҙел, Сулман Иҙел) 1805 (36) 507 000
Миасс Мейәс 658 (33) 21 800

Ekoloji vəziyyət

redaktə

Bəzi faktlar

redaktə

İstinadlar

redaktə