Vikipediya

Basklar ölkəsi

Basklar ölkəsi (isp. Comunidad Autónoma del País Vasco) — İspaniyada yerləşən muxtar region. Basklar ölkəsi İspaniyanın şimalında və Fransanın cənub-qərbində yerləşir. Əraziyə muxtariyyət statusu 25 iyul 1979-cu ildə İspaniya tərəfindən verilmişdir. Basklar bir çox məsələlərdə İspaniyaya tabe deyillər. Ərazini basklara məxsus Ertzaintza adlı polis təşkilatı qoruyur. Bundan başqa, turizm, maliyyə, vergilərdən əldə olunan gəlirlərin böyük bir qismi İspaniyanın deyil Bask Muxtariyyətinin büdcəsinə gedir.

Muxtar icma
Basklar ölkəsi
isp. Comunidad Autónoma del País Vasco
bask Euskal Autonomia Erkidegoa
Eusko Jaurlaritzaren egoitza nagusia, Gasteiz, Euskal Herria.jpg
Bayraq[d] Gerb[d]
Bayraq[d] Gerb[d]
isp. País Vasco

42°50′00″ şm. e. 2°41′00″ q. u.

Ölkə İspaniya
İnzibati mərkəz Vitoriya-Qasteys
Prezident isp. Iñigo Urkullu
Tarixi və coğrafiyası
Sahəsi 7,234 km² (14-cü yer )
Hündürlük
 876 m
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 2.220.504 nəf. (2020)[1]
Rəqəmsal identifikatorlar
ISO kodu ES-PV
Telefon kodu +34 94
Rəsmi sayt
Basklar ölkəsi xəritədə
Basklar ölkəsi xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Basque country map.png

İspaniya nın şimalında avtonom bölgədir. Sahəsi 7,234 km ² əhalisi isə 2,125,000 nəfərdir. Muxtar Ölkənin paytaxtı Vitoria - Gasteiz şəhəridir. Bölgəyə muxtariyyət 25 İyul 1979 tarixində verilmişdir. Region öz içində təhlükəsizliyini Ertzaintza deyilən polis təşkilatı ilə təmin etməkdədir.

HökumətRedaktə

Bölgədəki qanunlar Muxtar ölkəni üç vilayətdən ibarət olan bir federasiya olaraq idarə edir. Bu sistem 1200 -ci ildən bəri bölgədə fasilələrlə istifadə edilən Foral Sistemi ' dir . Franco nun 1978 ci ildə tərtip etdiyi Konstitusiyası bölgəyə tarixi bir haqq olaraq geniş səlahiyyətlərlə bir muxtariyyət statusu vermişdir. Bask Parlamenti və hökuməti Vitoria - Gasteiz də yerləşir.Parlamentdə 25 nümayəndə təmsil olunur və bu nümayəndələrin səsləriylə Regionun Baş naziri (Lehendakari) seçilir. 1937 -ci ildən bəri baş nazirlər Bask Milliyyətçi Partiyası 'ndən seçilmektedir.Bask Ölkəsi öz polis təşkilatına(Ertzaintza ) və öz radio / tv sine (Euskal Irrati Telebista ) malikdir və digər güclər Gernika Aktı ilə zəmanət altındadır.

Gündəlik həyatRedaktə

Aparılan son araşdırmalar zamanı məlum olmuşdur ki, baskların 28.2% muxtariyyətin sərhədlərindən kənarda dünyaya gəlir.[2]

DillərRedaktə

Bask və İspan bölgədə rəsmi dillərdir. 1984 cü ildə edilən bir dil ilə əlaqədar siyahıya almada xalqın23% inin Bask dilini anladığı ,21% inin danışa bildiyi , 13% inin oxuya bildiyi və 10% inin isə yaza bildiyi ortaya çıxarılmışdır.

Torpaq AnlaşılmazlıqlarıRedaktə

Bölgədəki Bask millətçiləri Navarra torpaqlarının tarixi Bask Ölkəsinin olduğunu və paytaxtlarında Pamplona ya daşıması iddiasındadırlar . Bask Hökuməti , Navarra nın simvolu olan Laura Bat gerbini illərdir istifadə edirlər.

İqtisadiyyatRedaktə

' Bask Ölkəsi ' adam başına 30,680 Amerikan Dollarlıq gəlirlə İspaniyanın ən zəngin bölgələrindən biridir.

Siyasi problemlərRedaktə

İspaniyada bəzi digər ərazilərdə olduğu kimi Basklar ölkəsi də siyasi müstəqillik tələb edir. İspaniya rəsmiləri isə İspaniyanın hec vaxt parçalanmayaçağını, basklara ən yaxşı halda Ali Muxtariyyət hüququnun verilə biləcəyni bildirirdilər. Hal-hazırda Basklar ölkəsi Ali Muxtariyyətə sahibdir. Lakin ərazidə yaşayan əhalinin 65% tam müstəqil olmağın tərafdarıdır. Baskların siyasi yöndə iki tələbləri var. Bunlardan birincisi Navarranın basklarla sərhəd olan ərazilərinin onlara verilməsidir. Digər tələb isə müstəqil respublikanın qurulmasıdır. Baskların müstəqilliyi uğrunda mübarizə apardığını bildirən ETA təşkilatı 52 ildir ki, bu hədəflərin heç birinə nail olmamışdır. Baskların çox az bir qismi ETA-nın tərəfini tutur. Bunun əsas səbəbi kimi, onlar müstəqilliyə gedən yolun terrorla yox, düzgün siyasi addımlarla mümkün olacağını düşünür. Baskların siyasi təşkilatlarından ən radikalı Batasunadır. İspaniyada çoxları ETA-nı Batasunanın hərbi qanadı hesab edirlər. Batasuna açıq formada ən qısa zamanda müstəqil dövlətin yaradılmalı olduğnu bildirirdi. 2003-cü ildə İspaniya dövləti Batasunanı separatçılıq fəaliyyətinə görə bağlamışdır. Ona tabe olan digər partiya isə 2008-ci ildə qapadılıb.[3]

Siyasi PartiyalarRedaktə

Bask Avtonom Bölgəsi içində bir çox siyasi partiya var. bunlar ;

ETARedaktə

  Əsas məqalə: ETA

ETA — Basklar ölkəsinin müstəqilliyi uğrunda silahlı mübarizə aparan bask radikal-solçu, milliyyətçi və separatçı təşkilatdır. 1959-cu ildə Franko diktaturasına qarşı mübarizə məqsədilə yaranmışdır. 1962-ci ildə təşkil olunan bask solçu-milliyyətçilərinin qurultayında təşkilatlanma prosesini başa çatdıran ETA, özünün əsas məqsədi kimi müstəqil bask dövlətinin (Euskadi) yaradılmasını qarşıya qoymuşdur.[4][5]ETA-nın emblemi baltaya sarılmış ilandır. Bununla Bask xalqının sonsuz azadlıq arzusu ifadə edilir.[6][7][8]

1968-ci ildə silahlı mübarizəyə başlayan ETA 829 nəfərin ölümünə, minlərlə insanın yaralanmasına və onlarla insanın qaçırılmasına görə məsuliyyət daşıyır.[9][10][11][12] ETA İspaniya və Fransa tərəfindən rəsmi olaraq terror təşkilatı kimi tanınmışdır.[13] Bu ölkələrdən başqa Avropa İttifaqı[14] və Amerika Birləşmiş Ştatları[15] tərəfindən terror təşkilatı kimi tanınmışdır.

QalereyaRedaktə

  • Bask şəhərləri

  • Bilbao şəhəri

  • San Sebastian şəhəri

  • Hondarribia şəhəri

  • Vitoria-Qasteys payaxt şəhəri

  • Barakaldo şəhəri

  • Getxo şəhəri

  • İrun şəhəri

  • Portuqalete şəhəri

  • Santurtzi şəhəri

  • Basaour şəhəri

  • Errenteria şəhəri

İstinadlarRedaktə

  1. ↑ https://www.ine.es/jaxiT3/Datos.htm?t=2853#!tabs-tabla.
  2. ↑ "El 28,2% de la población que vive en el País Vasco ha nacido fuera | País Vasco". elmundo.es. 2022-07-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-04-26.
  3. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2011-01-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-21.
  4. ↑  (isp.) Goiz Argi Arxivləşdirilib 2019-01-15 at the Wayback Machine. Goiz Argi. Retrieved on 30 January 2011.
  5. ↑  (isp.) Goiz Argi Arxivləşdirilib 2016-03-03 at the Wayback Machine. Goiz Argi (27 January 2002). Retrieved on 2011-01-30.
  6. ↑ Quiosco | El Mundo en ORBYT Arxivləşdirilib 2009-07-30 at the Wayback Machine. Elmundo.es. Retrieved on 30 January 2011.
  7. ↑ ETA, una serpiente vacilante Arxivləşdirilib 2021-05-09 at the Wayback Machine. elmundo.es. Retrieved on 30 January 2011.
  8. ↑ De patrulla por Vitoria Arxivləşdirilib 2021-05-09 at the Wayback Machine. elmundo.es (24 March 2006). Retrieved on 30 January 2011.
  9. ↑ "Lista de víctimas mortales". Ministerio del Interior (Spanish). 15 September 2010 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 September 2010.
  10. ↑ "Datos significativos del conflicto vasco, 1968–2003". Eusko News (Spanish). 2003. 24 July 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 January 2011.
  11. ↑ ETA has killed 829 people as of 19 January 2011 Arxivləşdirilib 15 sentyabr 2010 at the Wayback Machine, Spanish Ministerio del Interior
  12. ↑ Peace at Last? | People & Places | Smithsonian Magazine Arxivləşdirilib 2013-04-19 at Archive-It. Smithsonianmag.com. Retrieved on 30 January 2011.
  13. ↑  (fr.) French list of terrorist organizations, in the annex of Chapter XIV Arxivləşdirilib 2011-07-25 at the Wayback Machine
  14. ↑ EU list of terrorist organizations Arxivləşdirilib 2013-12-08 at the Wayback Machine|43.6 KB}} 29 May 2006
  15. ↑ Foreign Terrorist Organizations (FTOs). Web.archive.org (9 July 2008). Retrieved on 30 January 2011.

Xarici keçidlərRedaktə

Həmçinin baxRedaktə

   İspaniya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Basklar_ölkəsi&oldid=6630587"