Bataqlıq ərəbləri

Bataqlıq ərəbləri (ərəb. عرب الأهوار‎), məədanlar (ərəb. معدان‎) — İraqın cənub-şərqində, İranla sərhəd boyunca Mesopotamiya bataqlıqlarının sakinləri.

Bataqlıq ərəbləri
عرب الأهوار‎

Ümumi sayı
500 000
Yaşadığı ərazilər
İraq: 125 000—150 000
Dili
Ərəb dili
Dini
İslam

Maadanlar İraqın ərəb ləhcəsində danışırlar. Kişilərin ənənəvi geyimləri sallanma şəklində bükülmüş saub və kufiyədir. Al Bu-Muhammad, Ferayqat, Şaqbana, Bani Lam kimi müxtəlif qəbilə birliklərinin tərkibində təbii qaynaqlara yönəlmiş unikal bir mədəniyyət qurmuşlar. Bataqlıqda olan ərəblərin əksəriyyəti şiə müsəlmanlardır, baxmayaraq ki bataqlıqlarda aramik dilində danışan maadanların kiçik icmaları vardır.

Maadanların Hindistan yarımqitəsi və ya qədim şumerlərin sakinləri ilə əlaqələri haqqında müxtəlif nəzəriyyələr mövcuddur. Lakin əksər hallarda, Maadan mədəniyyətinin Abbasilər xilafətinin süqutundan sonra bu torpaqlara gələn səhra bədəvi mədəniyyəti ilə çox əlaqəsi olduğu qeyd edilir.

Bataqlığın mənimsənilməsi

Qədim dövrlərdən bəri Mesopotamiyada əkinçilik, melamasiya, şumerlərə görə «torpaqların sudan ayrılması» - yəni əkin sahələri üçün torpaqları boşaltmaq və suvarma kanalları sistemi qurmaq üçün bataqlıqların drenajına əsaslanırdı. Qədim Şumerlərin yaratdığı iqtisadi kompleksin saxlanması Babilistanın və Bağdad Xilafətinin böyük əhalisini qidalandırmağa imkan verirdi. Lakin sivilizasiyanın tənəzzülü nəticəsində qədim əkinçilərin nailiyyətləri itirildi. Əkinçilik əraziləri bataqlaşdı və səhrada məskunlaşmış Maadanların əcdadları burada məskən salmağa başladı. Çətin keçilən bataqlıq ərazilər tez-tez üsyançılar və quldurlar üçün bir sığınacaq yeri oldu. Zəncilərin üsyanı zamanı burada çoxlu sayda üsyançı gizlənə bildi.

Malyariya ağcaqanadların əsas çoxalma yeri olması və buradakı suyun əkinçilik ehtiyaclarına yönəldilməsi üçün qurutma planları 1950-ci illərin əvvəllərində ingilis müstəmləkə rəhbərliyi tərəfindən qəbul edildi. Ölkə müstəqillik qazandıqdan sonra İraqda kənd təsərrüfatının fəal inkişafı Dəclə və Fərat çaylarından gələn su axınının bir hissəsini almaqla geniş quraq ərazilərin əkinçiliyə cəlb edilməsini tələb etdi. Baas partiyası və Səddam Hüseynin hakimiyyəti dövründə bir sıra geniş meliorativ layihələrin icrasına başlandı. Bu da sonrakı on il ərzində bataqlıqlarda suyun səviyyəsinin sistematik şəkildə azalmasına səbəb oldu. Bundan əlavə 1985-ci ildə ərazidə neft yataqları aşkar edilən bataqlıqların bir hissəsinin drenaj yolu ilə boşaldılması həyata keçirildi. Bu işlərin aparılmasıyerli əhalinin narazılığı ilə nəticələndi. 1980-ci illərin ortalarında qəbilə başçılarından birinin başçılıq etdiyi hökumət əleyhinə bir qiyam da baş verdi. Sonradan İran-İraq müharibəsinin önü cəbhəsi Mesopotamiya bataqlıqlarından keçdi. Meliorasiya işləri 1991-ci ildə qərb koalisiyasının ilk işğalından sonra da davam etdirildi. Nəticədə bataqlıqların böyük hissəsi qurudu və demək olar ki, bütün əhali ölkənin digər bölgələrinə köçürüldü (2000-ci illərin əvvəllərində qalan bataqlıq sakinlərinin sayı yarım min nəfərdən çox olmamışdı). Sonradan Qərb təbliğatı və islamçılar bildirdilər ki, bataqlıqları qurutmaqla üsyançıları cəzalandırmaq niyyəti güdülmüşdür.

İkinci koalisiya istilasından və 2003-cü ildə Baas rejimin süqutundan sonra, meliorativ sistem təcavüzkar yerli nümayəndələr tərəfindən kortəbii şəkildə məhv edildi. Bu da ərazinin dəfələrlə bataqlaşmasına və İraqın kənd təsərrüfatına ciddi ziyan vurmasına səbəb oldu. Həmçinin Hammar bataqlıq ərazisindəki geniş neft hövzəsinə çıxışın itirildi.

Genetik araşdırmalar

Genetik tədqiqatlar göstərir ki, Y xromosonunun J haploqroupu bataqlıqda olan ərəblərdə 81% -ə çatır.