Bataviya Respublikası
Bataviya Respublikası(Niderland dili: Bataafse Republiek) Bataviya Respublikası 1795–1806-cı illər arasında Hollandiyada qurulmuş və Fransız inqilabının təsiri altında formalaşmış dövlətdir. Bu arada Fransa hadisələri köklü inkişaflar yaşadı və müasir dövlət quruluşuna nail olundu.
| Bataviya Respublikası | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
 |
|||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Haaqa | ||||
| İdarəetmə forması | Unitar dövlət | ||||
| • Əhali |
|
||||
| Valyuta | Hollandiya quldeni | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
.svg)
Tarixi
redaktəBataviya Respublikasının qurulması Fransa inqilabının yaydığı azadlıq və azadlıq ideallarının təsiri altında baş verdi. Fransız İnqilabının soyuqqanlı proqramları 1794-cü ildə fransız ordusunun sənətində kulminasiya nöqtəsinə çatdı. Fransızların Hollandiyada irəliləməsi mövcud Hollandiya Respublikası hökumətinin tənəzzülünə səbəb oldu və yeni hökumətin formalaşmasına yol açdı.[1]
1795-ci ildə Fransanın işğalından sonra Hollandiyada Bataviya Respublikası elan edildi. Bu yeni respublika Fransa Respublikasının nümayəndələrini qəbul edən hökumət sistemi yaratdı. Yeni hökumətin tərkibində mərkəzçi təşkilatın üzvləri var idi və köhnə feodal quruluşlarının ləğvində irəliləyiş əldə edildi. Bataviyanın tarixi xeyli genişləndi.[2]
1806-cı ildə Napoleon Bonapartın Avropada hakimiyyətə gəlməsi ilə Bataviya Respublikası sona çatdı. Napoleon Hollandiyada öz nəzarəti altında bir krallıq quraraq Bataviya Respublikasını ləğv etdi. Lakin Bataviya Respublikası tərəfindən həyata keçirilən islahatlar və yeniliklər Hollandiya tarixində əbədi izlər buraxdı.[3]
İdarəetmə
redaktəBataviya Respublikası mərkəzləşdirilmiş idarəetməni mənimsədi. Keçmiş Hollandiya Respublikasında yerli hökumətlər mərkəzi hökumətlə əvəz olundu. Bu dəyişiklik daha təsərli idarəetməyə imkan verdi. Mərkəzi hökumət səhiyyə və iqtisadiyyat kimi sahələrdə islahatlar apararaq müasir dövlət istəməyin əsasını qoydu. [4]
Bataviya Respublikası yeni konstitusiya hazırladı, hüquqi və siyasi tənzimləmələr etdi. Bu konstitusiya xalq məclisinin hakimiyyətini və xalqın formalaşmasını dəstəkləyirdi. Bundan əlavə, mühüm insan hüquq və azadlıqları həyata keçirilib. Bu konstitusiya Hollandiyada müasir hüququn əsaslarını qoyan mühüm sənəd hesab olunur.[5]
İslahatlar
redaktəBataviya Respublikası dövrü iqtisadi sahədə mühüm islahatlara səbəb olan dövr idi. Kənd təsərrüfatı və sənaye sahələrində modernləşdirmə işləri aparılıb. Ticarətin inkişafı üçün yeni yollar, kanallar çəkildi. Bu dövrdə Hollandiya iqtisadiyyatı daha müasir və səmərəli gələcəyə nail oldu. [6]
Bataviya Respublikası təhsil və səhiyyə sahələrində də mühüm islahatlar həyata keçirmişdir. Təhsil sistemində edilən tənzimləmələr hər kəsin təhsil almasını təmin etmək məqsədi daşıyırdı. Səhiyyə sahəsində müasir tibbi təcrübələr yayılıb, əhaliyə səhiyyə xidməti təkmilləşdirilib. Bu islahatlar Hollandiyada müasir dövlətin əsaslarının qoyulmasına töhfə verdi.[7]
Xarici Siyasət
redaktəBataviya Respublikasının xarici siyasəti əsasən Fransa ilə münasibətlərə əsaslanırdı. Fransa inqilabının təsiri altında olan Fransa ilə sıx əlaqələr var idi. Bu əlaqələr həm siyasi, həm də iqtisadi sahədə əməkdaşlıq demək idi. Lakin bu əlaqələr Fransanın Bataviya Respublikasının daxili biznes mərkəzlərində inkişafına da səbəb oldu. [8]
Bataviya Respublikası da digər Avropa ölkələri ilə münasibətlərini yaxşılaşdırmağa çalışırdı. Lakin bu dövrdə Avropada baş verən müharibələr və siyasi iğtişaşlar Bataviya Respublikasının beynəlxalq əlaqələrini çətinləşdirdi. Xüsusilə İngiltərə ilə ticarət müharibələri Bataviya iqtisadiyyatına mənfi təsir göstərdi.[9]
Nəticə
redaktəBataviya Respublikasının ən mühüm irsi Hollandiyada müasir dövlət quruluşunun əsaslarını qoymasıdır. Təhsil, səhiyyə, iqtisadiyyat və hüquq sahələrində aparılan islahatlar Hollandiyanın inkişafına böyük töhfə verdi. Bundan əlavə, Bataviya Respublikasının mərkəzçi idarəetmə yanaşması sonrakı dövrlərdə də təsirini davam etdirdi. [10]
Mənbələr
redaktəIsrael, J. I. (1995). The Dutch Republic: Its Rise, Greatness, and Fall 1477–1806. Oxford University Press.
Schama, S. (1977). Patriots and Liberators: Revolution in the Netherlands 1780–1813. HarperCollins.
Rosendaal, J. (2005). Bataven! Nederlandse Vluchtelingen in Frankrijk 1787–1795. Uitgeverij Verloren.
Kossmann, E. H. (1978). The Low Countries 1780–1940. Oxford University Press.
Blanning, T. C. W. (1983). The French Revolution in Germany: Occupation and Resistance in the Rhineland 1792–1802. Oxford University Press.
Welsink, E. (1991). De Bataafse Revolutie in Nederland. Ambo.
Palmer, R. R. (1964). The Age of the Democratic Revolution: A Political History of Europe and America, 1760–1800. Princeton University Press.
Bosher, J. F. (1988). The French Revolution. W. W. Norton & Company.
Grab, A. (2000). Napoleon and the Transformation of Europe. Palgrave Macmillan.
Bruin, R. (2007). Bataafse Terreur: de Geschiedenis van een Geschiedschrijving. Aksant.