Batonis qalası
Batonis qalası (gürc. ბატონის ციხე, translit. Batonis Tsixe) — Gürcüstan Respublikasının Kaxeti vilayətinin Telavi şəhərində XVII–XVIII əsrlərə aid memarlıq abidəsi. Batonis qala kompleksində farslaşmış Kaxeti çarlarının sarayının bu günə kimi qalmış hissələri və içərisində əlyazmalardan, nadir nəşrlərdən, hərbi avandanlıqlardan və incəsənət nümunlərindən ibarət arxeoloji və etnoqrafik sərgilərin nümayiş olunduğu bir muzey var. Kompleksə daxil olan bir sıra strukturlar – saray, qala səddi və krallıq kilsəsi 2007-ci ildə Gürcüstanın Milli Əhəmiyyətli Daşınmaz Mədəni Abidələri siyahısına əlavə edilmişdir. 2018-ci ildə bütün kompleks boyunca bərpa işləri aparılmışdır.[1]
| Batonis qalası | |
|---|---|
| gürc. ბატონის ციხე | |
 | |
 | |
| 41°55′04″ şm. e. 45°28′34″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə | |
| Yerləşir |
1 II İrekli prospekti Telavi, Kaxeti, Gürcüstan |
| Tikilmə tarixi | 1664 |
| Vəziyyəti | fəaliyyət göstərir |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Saray
redaktəTikilməsi və memarlıq xüsusiyyətləri
redaktəOrijinal saray Kaxeti çarı Arçilin buyruğuyla 1664-cü il ilə 1675-ci il arasında tikilmişdir. Saray XVII–XVIII əsrlərdə gerçəkləşmiş siyasi çaxnaşmalar zamanı bir neçə dəfə zərər görmüş və yenidən tikilmişdir. Tikilinin bəzi hissələrinə və dövrün Səfəvi saraylarını xatırladan Arçilin sarayının yerüstü planına zərər dəyməmişdir. Mövcud tikilinin əksər hissəsi Kaxeti çarı II İraklinin 1750–1762-ci illərdəki nisbətən sabit hökmranlığı zamanı gerçəkləşdirilmiş bərpa işlərinin bir nəticəsidir. Saray sadə bir farslaşmış dizayna malikdir. Sarayın dizaynı tərtib edilərkən İranın Şiraz şəhərində yerləşən Kərim xan ərkindən ilham alınıldığı ehtimal olunur.[2]
İçərisində krallıq bazilika kilsələri və hamamları da olan saray kompleksi monumental bir qala səddiylə və nəhəng dairəvi künc qülləriylə əhatə olunub. Saray içərisində yüksək tavanlı və sivriuclu tağlı mərkəzi zalı olan düzbucaqlı formasında olan bir tikilidir. Sarayın dörd eyvanı var. Onların hər biri kardinal bir nöqtəyə istiqamətləndirilir və dəhlizlərlə, eləcə də künclərdə yerləşən nisbətən kiçik otaqlarla əhatə olunub. Sarayın əsas girişi cənubdandır və sütunları olan mərkəzi ikimərtəbəli zala (talar) malikdir. Sarayın daxili dekorasiyaları dövrün İran sarayları üçün tipikdir.[2]
Sonrakı dövr
redaktəRusiyanın Gürcüstanı 1801-ci ildə işğal etməsindən sonra general-mayor Vasili Qulyakov 1802-ci ildə Batonis qalasını Kabarda alayının qərargahı təyin etmişdir. Saray 1805-ci ildə Rusiya imperiya xəzinəsinə transfer edilmişdir. Saray daha sonralar Rusiya İmperator Ordusu tərəfindən kazarma kimi istifadə edilmişdir və 1845-ci ildə Qafqaz canişini Mixail Vorontsov sarayın bərpa edilməsi qərarını verəndə demək olar ki, xarabalıq vəziyyətində idi. Saray 1935-ci ildən bəri Telavi Tarixi Muzeyinin evi kimi fəaliyyət göstərir.[3]
2018-ci ildə Batonis qalasında bərpa işləri aparılmışdır və həmin ilin may ayıda kompleks ictimaiyyətə açılmışdır. Yenidən tərtib olunmuş kolleksiyaları saxlamaq üçün yeni bir tikili də inşaat edilmişdir.[1] 16 dekabr 2018-cü il tarixində qala Gürcüstanın V prezidenti Salome andiçmə mərasiminə ev sahibliyi etmişdir.[4]
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 "Batonis Tsikhe feudal complex in Georgia's east reopens with new museum" (ingilis). Agenda.ge. 17 May 2018. July 1, 019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: July 2, 2019.
- ↑ 1 2 Koshoridze, Irina. "Two 18th-Century Royal Palaces in Georgia and Armenia". Journal of Persianate Studies (ingilis). 1. 2008: 243–248. doi:10.1163/187471608786303920.
- ↑ Shavgulidze, Maka. "„ბატონის ციხის" ისტორიისათვის" [History of Batonis Tsikhe]. Ars Georgica (gürcü). 2012. ISSN 1512-4088. 2019-07-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-07-02.
- ↑ "Georgia's 5th president sworn in, opposition protests continue" (ingilis). JamNews. December 16, 2018. July 1, 2019 tarixində arxivləşdirilib.