Beyeş

"Beyeş" ("Biish") məşhur tarixi başqırd xalq mahnısı uzun-kyui.

"Beyeş"
İ.İ.Dilmuhammedov, R.R.Karabulatov, A.S.Şaymuratova tərəfindən ifa olunmuş mahnı
Yayımlanıb	XIX əsr
Janr	Başqırd xalq mahnısı
Dil	Başqırd dili
Müddət	3.5 dəqiqə

Tarix

"Beyeş" mahnısı ilk dəfə A. S. Klyuçaryov tərəfindən 1933-cü ildə BASSR-in Temyasovo, Baymakski bölgəsi kənd sakini A. Kərimovun ifasında lentə alınıb. İlk dəfə "Başkort xalq yırdarı" məcmuəsində nəşr edilmişdir.

Mahnının müxtəlif versiyaları F. H. Kamayev, L. N. Lebedinsky , K. Y. Rəhimov, instrumental versiyalar — S. T. Rıbakov və "Ural Müsəlmanlarının məişət oçerki ilə musiqi və mahnıları" lentə alınmışdır.

Təsvir

Mahnıda hüquqları uğrunda mübarizə aparan və hakimiyyətin zülmündən gizlənən Beyeş batır təsvir olunur.

Rəvayətə görə, 19-cu əsrin ortalarında başqırdlar hərbçi qismində, Rusiyanın müharibələrində və yürüşlərində iştirak etmiş, müdafiə tikililərinin inşası və şəhərlərin abadlaşdırılması ilə məşğul olmuşlar. Hərbi xidmət yükünü çəkmək istəməyən başqırdlar xidmət etdikləri yeri tərk etdilər. Beyeş və ortaqları da bu cür qaçaq əsgərlər idi. Onların ələ keçirilməsi üçün dəstələr quruldu, lakin Beyeş və yoldaşları Abubakir Abdakov, Kunakbay Abdrahimov, Rəhmatulla Barakov, Kurman Ilbakov, Kutluşa Murzaqulov 10 il ərzində — 1838–1848-ci illər arasında ələ keçmədən yaşadılar. Beyeş Verxneuralski rayonunun Kaginski və Avzyano-Petrovski fabrikləri ərazisindəki Burzyanskaya, Tamyanskaya ərazilərində fəaliyyət göstərmişdir. 1848-ci ildə Skoryatinovun dəstəsi Beyeşin izinə düşür, atışmalardan sonra Beyeş və tərəfdarları ələ keçir. Əməliyyatdan sonra polis rəisi Skoryatinov IV dərəcəli müqəddəs Vladimir ordeni ilə mükafatlandırılmışdır. .

Mahnı yüngül major, melodik, vurğu ritmi ilə xarakterizə olunur. Süjeti Salavat Yulayevlə bağlı mahnılara yaxındır.

İfaçılar

Mahnı İ. Dilmuhammedov, R. R. Karabulatov, A. S. Şaymuratovun repertuarında yer almışdır.

Melodiyanın istifadəsi

"Beyeş" mahnısı Klyuçaryov, R. A. Murtazin, Rahimov tərəfindən səs və simfonik orkestr üçün, S. Q. Şagiahmedov tərəfindən səs və fleyta üçün tənzimlənmişdir.

Mahnının melodiyası A. S. Klyuçaryovun "Dağ nağılı" baletində, N. İ. Peykonun "Gulnazira", "Durna mahnısı", "Ayqılyu" ("Ayxılu") operasında istifadə edilmişdir.

Ədəbiyyat

• Başqırd ensiklopediyası. — Ufa, 1996. — s. 618.
• Başqırd xaliq izhadı: Yirzar. 1-se kitab. — Efe, 1974;
• Diyarov K. M. Sal Uraldyn Mondary. — Efe, 1988;
• Rıbakov S. G. Ural müsəlmanlarının musiqisi və mahnıları. — SPb., 1897;
• Lebedinski L. N. Başqırd xalq mahnıları və melodiyaları. — M., 1962;
• Başqırd xalq sənəti. Cild 2: Ənənələr və əfsanələr. — Ufa, 1987.

Linklər

• http://borgo.ucoz.ru/load/muzyka/legendy_bashkirskikh_pesen/biish/21-1-0-237