Biçənək (Şahbuz)
Biçənək — Azərbaycan Respublikası Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şahbuz rayonunda kənd.[1]
| Biçənək | |
|---|---|
| 39°30′10″ şm. e. 45°46′09″ ş. u. | |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Muxtar respublika | Naxçıvan MR |
| Rayon | Şahbuz rayonu |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Saat qurşağı | |
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Poçt indeksi | AZ 7112 |
|
| |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Coğrafi mövqeyi redaktə
Biçənək Şahbuz rayonunun mərkəzindən 24 kilometr şimal-şərqdə, Zəngəzur silsiləsinin ətəyində, Naxçıvan-Laçın-Yevlax avtomobil yolunun kənarında yerləşən kəndin adıdır. Kənd Azərbaycanın qədim yaşayış məntəqələrindən biridir. Rayon ərazisində bu kənd adı ilə bağlı Biçənək aşırımı, Biçənək çayı, Biçənək mineral su bulaqları, Biçənək yolu, Biçənək meşəsi, Biçənək körpüsü və sair kimi coğrafi obyekt adları da mövcuddur. Biçənək kəndi keçmiş Zərnətün və Xınzirək kəndləri və Azərbaycanın tarixi ərazisi olan Zəngəzur qəzası ilə həmsərhəd ərazidə yerləşir. Məşhur Batabat yaylağı, Biçənək aşırımı, Fərhad evi, Zorbulaq bu kəndin yaxınlığındadır. Buradakı Əyriqar dağı, Ağ qaya, Qara qaya, Ballı qaya, Sarı qaya, Gəlin qayası, Xəznə təpəsi, Sandıq daş, Miz daş, Saat daşı, At taxta, Yanıq taxta, Yuxarı pay, Orta pay, Bənövşəli dərə, Qara göl, Cilli göl, Zorbulaq, Söyüdlü bulaq, Karvansara bulağı, Soyuq bulaq, Qiblə bulaq, Qızıl bulağı, Qırxgözlü bulaq, Turşsu və sair kimi yer-yurd adları ərazinin qədim oğuzlara məxsusluğunu təsdiqləyən faktlardır.
Tarixi redaktə
Tarixi qaynaqlara görə, Biçənək aşırımı qədim və orta əsrlərdə Naxçıvandan Beyləqana və oradan da Bərdəyə gedən yolun üstündə idi. IX əsr ərəb tarixçilərinin məlumatına görə, Azərbaycanın şimal hissələrinə hücum edən ərəb sərkərdəsi Salman ibn Rəbiə öz qoşununu Beyləqana Biçənək aşırımı ilə aparmışdı. Bu aşırım Naxçıvanla Arranı birləşdirən yeganə yol idi.
Qədim mənbələrdən fərqli olaraq, XVII-XVIII əsrlərdə "Biçənək" kənd adına çox az təsadüf edilir. Hətta XVIII əsrə aid mənbədə Dərəşahbuz nahiyəsində bu kənd adı qeydə alınmamışdır. Buna səbəb həmin dövrdə kənd adının "Rencik" variantında işlənməsi olmuşdur. "Rencik" sözü "Peçenek/Beçenek" tayfa adının təhrif olunmuş variantıdır. 1727-1728-ci illərdə Rencik kəndində heç kim yaşamamış, başqa yerdən gəlib kəndin torpaqlarından istifadə edənlərin illik gəlir vergisi 3000 ağça təşkil etmişdir.
Tarixi mənbələr sübut edir ki, XIX əsrin ikinci yarısında Rusiyada baş vermiş ictimai-siyasi hadisələrlə bağlı çarizmin ədalətsiz idarəetmə üsuluna qarşı çıxanlar ailəliklə müxtəlif yerlərə sürgün edilirmiş. Həmin dövrdə çarizmin qəzəbinə tuş gəlmiş malakan ailələrinin bir qismi də Biçənək kəndinə sürgün edilmiş və yerli əhali ilə malakan ailələri arasında yaranmış münaqişəyə görə azərbaycanlı ailələr qonşu Zərnətün və Xınzirək kəndlərinə köçmüş, kənd tamamilə malakanların ixtiyarında qalmışdır. Bundan istifadə edən malakanlar "Biçənək" kənd adını "Karmalinovka" adı ilə əvəz etmiş, kənddəki bəzi ərazilərə "Rus düzü", "Malakan bulağı" kimi adlar vermişlər.
1917-ci ildə Rusiyada baş verən ictimai-siyasi hadisələrlə əlaqədar çarizmin buxovundan azad olan Biçənək kəndindəki malakan ailələrinin əksəriyyəti Azərbaycanın İsmayıllı rayonunun İvanovka kəndinə, bir qismi isə Rusiyanın digər ərazilərinə köçmüş, "Karmalinovka" adı XX əsrin 20-ci illərinə qədər mövcud olmuşdur. Bu ad 1903-cü və 1920-ci illərdə Tiflisdə buraxılan xəritələrdə əksini tapmış, D.D.Paqiryevin 1913-cü ildə tərtib etdiyi "Qafqazın beş verstlik xəritəsinin adlar göstəricisi" toplusunda "Biçənək kəndi" və "Biçənək aşırımı" adları ilə bərabər, "Karmalinovka" adı da qeyd olunmuşdur. 1920-ci ildə "Karmalinovka" adı ləğv edilmiş, Biçənək kəndinin tarixi adı bərpa olunmuşdur.
Azərbaycan dilində "Biçənək" adının məna açımı ilə bağlı fikirlər müxtəlifdir. Məsələn, bəzi şifahi söyləmələrə görə, el arasında kəndə həm də "Ağqoşa" deyilirmiş. Kəndin indiki əhalisi "Biçənək" adını "ot biçilən yer" şəklində mənalandırır. Ancaq tədqiqatçıların hamısı bu fikri inkar edir və çox haqlı olaraq adın mənşəyini qədim türk "Peçenek/Beçenek" tayfa adı ilə bağlı açıqlayırlar. Peçenek tayfası M.Kaşğarinin qeyd etdiyi oğuz tayfalarından biridir. Bu fakt türk sultanı Əbülqazi Bahadır xanın "Seçerei-terakime" əsərində də öz əksini tapır. İlk dəfə olaraq akademik Z.Bünyadov "Biçənək" toponimində qədim türk "Peçenek/Beçenek" tayfa adının əks olunduğunu yazmış, ondan sonra tarixçi, dilçi və toponimçi alimlərimiz bu məsələyə eyni mövqedən yanaşmışlar.
İstinadlar redaktə
- ↑ Azərbaycan Respublikasının inzibati - ərazi bölgüsü. Məlumat toplusu. Bakı – 2013. 488 səh.
Mənbə redaktə
- "Şərq qapısı" qəzeti, 22 avqust 2013-cü il.
Xarici keçidlər redaktə
