Bolqarıstan–Kürdüstan Regionu münasibətləri
Bolqarıstan–Kürdüstan Regionu münasibətləri — Bolqarıstan Respublikası ilə Kürdüstan Regionu arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr.[a] Bolqarıstan 2014-cü ildən Ərbildə yerləşən ticarət ofisi vasitəsilə Kürdüstan Regionunda təmsil olunur,[1] Kürdüstan Regionunun isə Bolqarıstanda nümayəndəliyi yoxdur. 2012-ci ildə Kürdüstan Prezidenti Məsud Bərzani Bolqarıstana rəsmi səfər etmiş, Bolqarıstan Prezidenti Rosen Plevneliyev və Baş naziri Boyko Borisov ilə görüşmüşdür.[2] 2017-ci ilin may ayında prezident Bərzani Bolqarıstanda rəsmi səfərdə olan prezident Boyko Borisov ilə görüşmüşdür.[3]
| Bolqarıstan–Kürdüstan Regionu münasibətləri | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
|
|||||
Erkən əlaqələr
redaktə1959-cu ildə Bolqarıstan və İraq iraqlı tələbələrin Bolqarıstanda təhsil almasına icazə verən mədəni müqavilə imzalamışdılar.[4] Orada 190 İraq kürdü təhsil alırdı.[5] 1960-cı illərin əvvəllərində Bolqarıstan hökuməti kürdlərin hüquqlarını dəstəklədiyini bəyan etmişdir. Bu, kürdlərin mövcud olmaq, öz milli mədəniyyətlərini tətbiq etmək və inkişaf etdirmək hüququna malik olduğunu nəzərdə tuturdu. Kürd lideri Mustafa Bərzani 1960-cı ildə Bolqarıstana səfər etmişdir.[6]
Bolqarıstan İraq hökuməti ilə İraqın daha geniş kürd əhalisi arasında əlaqələrin yaxşılaşdırılmasına dəstəyini ifadə etmişdir. Bolqarıstan hökuməti 2 noyabr 1963-cü ildə Bağdad hakimiyyəti ilə sülh yolu ilə həllini ifadə edən kürd bəyannaməsini xoş qarşılamışdır. 1970-ci illərin əvvəllərində Georgi Andreyevin başçılıq etdiyi Bolqarıstan Aqrar Milli Birliyinin nümayəndə heyətinin Kürdüstana səfəri ilə başlayan Kürdüstan Regionu ilə Bolqarıstan arasında əlaqələr güclənmişdir. Nümayəndə heyəti Mustafa Bərzani ilə görüşmüşdür. Bərzani burada qeyd etmişdir ki, Bolqarıstan və digər sosialist Avropa ölkələrinin Kürdüstan Regionu ilə sağlam əlaqələri var. 1970-ci ilin iyulunda partiya katibi Həbib Kərimin başçılıq etdiyi Kürdüstan Demokrat Partiyasının nümayəndə heyəti Vətən Cəbhəsinin dəvəti ilə Sofiyaya səfər etmiş, Vətən Cəbhəsindən Qruda Atanasovun başçılıq etdiyi nümayəndə heyəti isə həmin ilin oktyabrında Mustafa Bərzanini ziyarət etmək üçün Kürdüstan Regionuna səfər etmişdir. 1972-ci ilin aprelində keçirilən Vətən Cəbhəsi qurultayında KDP nümayəndə heyəti də iştirak etmiş və burada nümayəndə heyətinin rəhbəri Darik Kamil Akrayi iki "ölkə" arasında antiimperializm əsasında əlaqələri genişləndirməyə çalışdıqlarını söyləmişdir. 1972-ci ilin oktyabrında Bolqarıstan Kommunist Partiyasının nümayəndə heyəti İraqa getmiş və Kürdüstan Regionunda Kürdüstan Demokratik Partiyası ilə görüş təşil etmişdir. Bu dövrdə Bolqarıstan kürd tələbələrə təqaüd verməyə davam etmiş və bununla da kürdlərin azadlıq mübarizəsinə rəhbərlik edəcək kürd ziyalılarının yaradılmasına dəstək vermişdir.[7] Bolqarıstan tarixçisi Nadiya Filipovanın fikrinə görə, İraqdakı kürd müqaviməti Şərq bloku üçün əsas məsələ deyildi.[6]
Əlaqələrin gücləndirilməsi
redaktə2008-ci ildə Kürdüstan Regionu İraqın razılığı olmadan Bolqarıstandan atıcı silah və sursat idxal etmişdir. Kürd rəsmiləri Kürdüstanın islamçılarla mübarizə aparmaq üçün silaha ehtiyacı olduğunu iddia etmişdir, lakin Bolqarıstan daşınma ilə bağlı şərh verməkdən imtina etmişdir.[8] Daha sonra Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Draqovest Draqanov bu əməliyyatın nə vaxtsa baş verdiyini təkzib etmişdir.[9] Eynilə Kürdüstan hökuməti də bunu təkzib etmişdir.[10] 2012-ci ildə Bolqarıstan Baş nazirinin müavini Simeon Dyankov xüsusilə maliyyə, mədəniyyət və kənd təsərrüfatı sahələrində əməkdaşlığı inkişaf etdirmək üçün Kürdüstana səfər etmişdir.[11] 2013-cü ildə Bolqarıstan Xarici İşlər naziri Nikolay Mladenov Ərbildə Kürdüstan Baş naziri Neçirvan Bərzanini ziyarət etmişdir.[12] 2014-cü ildə Bolqarıstanın İqtisadiyyat və Energetika nazirinin müavini Krassin Dimitrov ikitərəfli əlaqələri gücləndirmək və regionda Bolqarıstanın konsulluğunun açılmasına yol açmaq üçün Ərbilə səfər etmişdir.[13] Həmin ilin sonunda, 2014-cü ilin yayında İŞİD İraqı işğal edən zaman Bolqarıstan "Peşmərgə"yə hərbi yardım göndərmək qərarına gəlmişdir. Yardım 6 milyon lev dəyərində avtomat və patronlardan ibarət olmuşdur.[14] 2015-ci ildə Kürdüstan Regionu Xarici İşlər naziri Fələh Mustafa Bolqarıstan Xarici iUşlər naziri Daniel Mitov ilə "GLOBSEC 2015"də görüşərək əlaqələri dərinləşdirmək iradəsini ifadə etmişdir.[15] Mustafa və Mitov "GLOBSEC 2016" sərgisində də görüş keçirmişdir.[16]
Qeydlər
redaktə- ↑ Kürdüstan Regionu ifadəsi İraqın şimalında muxtar kürd regionunu nəzərdə tutsa da, İraq Kürdüstanı İraqın kürd ərazisini nəzərdə tutan coğrafi termindir. İraq Kürdüstanının çox hissəsi Kürdüstan Regionunda birləşsə də, onlar eyni deyillər.
İstinadlar
redaktə- ↑ "Trade and Economic Section of the Embassy of the Republic of Bulgaria". 26 April 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 April 2017.
- ↑ "President Barzani on Official Visit to Bulgaria". 30 March 2012. 26 April 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 April 2017.
- ↑ "Barzanî li Bulgaristanê referanduma serxwebûnê kire rojev" (Kurdish). Rudaw. 25 May 2017. 29 May 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 May 2017.
- ↑ Bulgaria Today - 8. Sofia Press Agency. 1959. səh. 27.
- ↑ Anna Krasteva. Имиграцията в България (Bulgarian). 2005. səh. 141.
- ↑ 1 2 Nadya Filipova / Надя Филипова. Българската дипломация в Египет, Сирия и Ирак във врем. 2008. səh. 160.
- ↑ Dimitŭr Konstantinov Kosev. Bŭlgariia v sveta ot drevnostta do nashi dni / България в света от древността до наши дни (Bulgarian). Bŭlgarsko istorichesko druzhestvo. 1979. 472–475.
- ↑ "Kurds in N. Iraq Receive Arms From Bulgaria". Washington Post. 23 November 2008. 27 August 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 April 2017.
- ↑ "Bulgaria 'Didn't Sell Arms to Kurd Rebels'". BalkanInsight. 24 November 2008. İstifadə tarixi: 13 April 2017.
- ↑ "Bulgaria and Kurdish Government Deny Arms Sales Deal". Kurdishaspect. 24 November 2008. 3 January 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 April 2017.
- ↑ "Head of DFR welcomes Bulgarian Deputy PM". DFR. 9 May 2012. İstifadə tarixi: 13 April 2017.[ölü keçid][ölü keçid]
- ↑ "Българският външен министър похвали Иракски Кюрдистан" (Bulgarian). Novinite. 20 April 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 April 2017.
- ↑ "Bulgaria determined to solidify their presence in Kurdistan". DFR. 14 April 2014. İstifadə tarixi: 13 April 2017.[ölü keçid][ölü keçid]
- ↑ "България е изпратила на кюрдите в Ирак автомати и патрони за 6 млн. лева" (Bulgarian). mediapool.bg. 30 September 2014. 8 June 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 April 2017.
- ↑ "Kurdistan Region and Bulgaria seek to strengthen ties". DFR. 21 June 2015. İstifadə tarixi: 13 April 2017.[ölü keçid][ölü keçid]
- ↑ "Minister Mustafa concludes three-day visit to Slovakia". Kurdistan Regional Government in Poland. 18 April 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 April 2017.