Brometan

Brometan (etil bromid) - C₂H₅Br tərkibli hallogenalkandır,xloroform qoxusu olan şəffaf, rəngsiz və ya bir qədər sarımtıl zəhərli mayedir.

Brometan
Ümumi
Kimyəvi formulu	C2H5Br
Molyar kütlə	108,97 q/mol
Fiziki xassələri
Sıxlıq	1,43; 1,50138 (0°C), 1,4555 (20 °C) q/sm³
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi	-119, 125,5 °S
Qaynama nöqtəsi	38,0, 38,4 °S
Alışma temperaturu	-25 °S
Buxarın təzyiqi	375 ± 1 mm Hg
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm.	74-96-4
PubChem	6332
RTECS	KH6475000
ChEBI	47232
BMT nömrəsi	1891
ChemSpider	6092

Fiziki xassələri

Brometan xloroform qoxusu olan şəffaf, rəngsiz və ya bir qədər sarımtıl mayedir. İşıq və havanın (oksigen) təsirindən asanlıqla parçalanır, buna görə də hermetik şəkildə bağlanmış qaranlıq şüşələrdə saxlanmalıdır.

Alınması

Sənayedə etil bromidi, bromun etilenə elektrofil birləşməsi nəticəsində almaq olar:

${\mathsf {CH_{2}{=}CH_{2}+HBr\ {\xrightarrow {\ \ \ }}\ CH_{3}{-}CH_{2}{-}Br}}.$

Laboratoriya şəraitində etil bromidi, hidrogen bromidin etanolla nukleofil əvəzetmə reaksiyası nəticəsində almaq olar. Çox vaxt hidrogen bromidi, kalium bromidin sulfat turşusu ilə reaksiyaya daxil olaraq alırıq:

${\mathsf {KBr+H_{2}SO_{4}\ \xrightarrow {} \ HBr+KHSO_{4}}},$

${\mathsf {CH_{3}CH_{2}{-}OH+HBr\ {\xrightarrow {H_{2}SO_{4}}}\ CH_{3}CH_{2}{-}Br+H_{2}O}}.$

Laboratoriya praktikasında nadir hallarda istifadə edilən brometanın alınması üsullarına etanın radikal bromlaşması reaksiyaları daxildir:

${\mathsf {3CH_{3}CH_{2}{-}OH+PBr_{3}\ \xrightarrow {\ \ \ } \ 3CH_{3}CH_{2}{-}Br+P(OH)_{3}}},$

${\mathsf {4CH_{3}CH_{2}{-}OH+PBr_{5}\ \xrightarrow {\ \ \ } \ 4CH_{3}CH_{2}{-}Br+PO(OH)_{3}+HBr}}.$

${\mathsf {CH_{3}{-}CH_{3}+Br_{2}\ {\xrightarrow {h\nu }}\ CH_{3}CH_{2}{-}Br+HBr}},$

Həmçinin gümüş propionatın və bromun iştirakı ilə gedən Baradin-Xunsdiker reaksiyasıda daxildir:

${\mathsf {CH_{3}CH_{2}{-}COOAg+Br_{2}\ {\xrightarrow {\ \ \ }}\ CH_{3}CH_{2}{-}Br+CO_{2}+AgBr}}.$

Kimyəvi xassələri

Bir çox halogen törəmələri kimi, suda yavaş-yavaş hidroliz olunur:

Qələvilərlə reaksiya daha sürətli və iki istiqamətdə gedir:

${\mathsf {CH_{3}CH_{2}Br+H_{2}O\rightleftharpoons \ CH_{3}CH_{2}{-}OH+HBr}}.$

${\mathsf {CH_{3}CH_{2}Br+NaOH\ {\xrightarrow {\ H_{2}O\ \ }}\ CH_{3}CH_{2}{-}OH+NaBr}},$

${\mathsf {CH_{3}CH_{2}Br+NaOH\ {\xrightarrow {\ alcohol\ \ }}\ CH_{2}{=}CH_{2}+NaBr+H_{2}O}}.$

Tətbiqi

Etil bromid tibb sənayesində, etil mayesinin istehsalında, üzvi sintez üçün kimyəvi xammal kimi, həmçinin narkotik maddə kimi istifadə olunur.

Toksikliyi

Etil bromid böyük miqdarda zəhərlidir. Kəskin zəhərlənmədə narkotik vəziyyət yaranır, taxikardiya, siyanoz və kollaps müşahidə olunur. Ölümcül doza 36 mq/l (ağ siçanlarda), 53 mq/l (ağ siçovullarda).

İstinadlar

• Несмеянов А. Н., Несмеянов Н. А. Начала органической химии. В 2-х томах. — 2-е изд., пер. — М.: «Химия», 1974. — Т. 1. — 624 с.
• Справочник химика / Редкол.: Никольский Б. П. и др.. — 2-е изд., М.—Л.: Химия, 1966. — Т. 1. — 1072 с.
• S.F.Qarayev, U.B.İmaşev və G.M.Talıbov "Üzvi kimya", Bakı-2003.