Bunsen (mətbəəçilik)

Bunsen (文選?) – yapon tipoqrafik çap üsulu. Rəqəmsal dövrə qədər Yaponiyada qəzet və kitab çapında geniş istifadə olunurdu. İş masası nəşrinin standartlaşmasından sonra sıradan çıxmışdır.

Bunsen üçün istifadə olunan şrift qəlibləri.
Bunsen işçiləri (1955).

Bunsen XIX əsrin ikinci yarısında Avropa texnologiyasının Yaponiyaya gəlişindən sonra yaranmışdır. 1877-ci ildə "Shuiesha" nəşriyyatı tərəfindən Yaponiyada bunsen üsulu ilə ilk kitab çap olunmuşdur.[1]

1970-ci illərdə kompüterlə hərf düzmə metodunun ortaya çıxmasından sonra bunsen öz əhəmiyyətini itirməyə başlamışdır. 1990-cı illərdə iş masası nəşrinin yayılması bunsenin ortadan qalxmasına səbəb olmuşdur. Bəzi şirkətlər 2003-cü ilə qədər bunsen ilə kitab çap etməyə davam etmişdir. Hazırda Yaponiyada estetik məqsədlər üçün bu üsulla kitab çap edən sadəcə bir neçə şirkət var.[1]

Tipoqrafik çap üsulunda qurğuşun çubuqlardan hazırlanmış, yeri dəyişdirilə bilən şriftlərdən istifadə olunur. Yapon yazısı 92 kana işarəsi, 2500-dən çox kanci və digər simvollardan ibarət olduğu üçün bunsen üsulu üçün minlərlə müxtəlif şrift qəlibi hazırlanırdı. Şrift və şriftin ölçüsündən asılı olaraq hər bir simvol üçün bir neçə müxtəlif qəlib nəzərdə tutulurdu. の, し, て və を kimi tez-tez istifadə olunan hiraqanalar üçün yüzlərlə qəlib hazırlanırdı.[1]

Bunsen texnikləri əllərində kompozisiya çubuğu tutaraq rəflərə düzülmüş minlərlə şrift arasında verilmiş yazı materialına uyğun şriflər seçirdilər. Onlar seçim prosesini sürətləndirmək üçün müxtəlif metodlardan istifadə edirdilər. Tez-tez istifadə olunan kanalar mərkəzi rəfin yuxarısına, ən az istifadə olunan kancilər ən aşağı rəflərə qoyulurdu. Xüsusi adlar və kanci birləşmələri kimi tez-tez istifadə olunan birləşmələr üçün şriftlər qabaqcadan birləşdirilirdi.[1]

Məhsuldar bir işçi 1-2 saniyə ərzində bir simvol və ya 1 saat ərzində 1500 simvol seçə bilirdi. Təxminən 100.000 işarədən ibarət olan 200 səhifəlik bunko formatında kitabın çapı üçün işçi 67 saat rəflərdən simvol seçməli idi. Növbəti proses simvolların düzülməsi olurdu. Bu mərhələyə punktuasiya, nadir kancilərin oxunuşu üçün rubi və sətirlər arası boşluğun əlavə olunması daxil idi. Bir neçə sınaqdan sonra redaktor düzəlişlər üçün göstəriş verirdi. Düzəlişlər üçün xüsusi nəqqaşdan istifadə olunurdu.[1]

İstinadlar

redaktə
  1. 1 2 3 4 5 "Ichigaya Letterpress Factory: Tokyo Museum Showcases Challenges of Printing Japanese Before the Computer Age". Nippon.com (ingiliscə). 22 mart 2023. 10 iyun 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 iyun 2024.

Xarici keçidlər

redaktə