Butanın inzibati bölgüsü

Butan 4 dzonqdeyə (ing. dzongdey) bölünmüşdür, tərkibinə 20 dzonqxaq daxildir(dzonq-ke རྫོ་ཁག།, ing. dzongkhag). Hər dzonqxaq öz növbəsində qevoqlara (ing. gewog) bölünür, onlar isə dunqxaqlarla birləşir (ing. dungkhag).

Dzonqdey

1988-ci ilə Butan dzonqxaqlar və dövlət arasında ara keçid yaratmaq üçün dörd dzonqdeylə birləşdi.^[1]

Dzonqdey (zona)	İnz.mərkəz	Sahə, km²	Əhalinin sayı, (2005) nəf.	Əhalinin sıxlığı, nəf./km²	Dzonqxaqların sayı
Qərbi	Tximpxu	8345	281244	33,70	5
Mərkəzi	Dampxu	11023	88855	8,06	5
Cənubi	Qelepxu	8499	89720	10,56	4
Şərqi	Monqar	10949	175163	16,00	6
Butan, cəmi	Tximpxu	38 816	634 982	16,36	20

Dzonqxaq

Dzonqxaq (dzonq-ke རྫོ་ཁག། ing. Dzongkhag), dzonq-ke dilində birinci səviyyədə tabe olan Butanın inzibati-ərazi vahidi. Dzonqxaqlar qevoqlara (ing. gewogs) bölünür. Böyük dzonqxaqlardan bəziləri bir və ya daha çox ara bölmələrə sahibdirlər və dunqxaq adlanırlar (ing. dungkhag), onlarda qevoqlara bölünür.

Dzonqxaqların adlandırılması

No.	Dzonqxaq	Rəsmi adı (ing. dilində)^[2]	Keçmiş və ya digər adlar (ingiliscə)^[1]	dzonq-ke	Romanizasiya¹	Dzonqdey
1.	Bumtanq	Bumthang		བུམ་ཐང་	Bºumtha	Cənubi
2.	Çukxa	Chhukha	Chukha	ཆུ་ཁ་	Chukha	Qərbi
3.	Daqana	Dagana	Dhakana, Tagana, Daga	དར་དཀར་ནང་	Dºagana	Mərkəzi
4.	Qasa	Gasa		མགར་ས་	Gâsa	Mərkəzi
5.	Xaa	Haa	Ha	ཧད་ / ཧཱ་	Hâ	Qərbi
6.	Lxuntse	Lhuentse	Lhuntshi, Lhuntsi, Lhuntse	ལྷུན་རྩེ་	Lhüntsi	Şərqi
7.	Monqar	Mongar	Monggar, Mongor	མོང་སྒར་	Mongga	Şərqi
8.	Paro	Paro	Rinpung	སྤ་གྲོ་	Paro	Qərbi
9.	Pemaqatsel	Pema Gatshel	Pemagatsel, Pemagatshel	པདྨ་དགའ་ཚལ་	Pemagatshä	Şərqi
10.	Punakxa	Punakha	Punaka	སྤུ་ན་ཁ་	Punakha	Mərkəzi
11.	Samdrup-Conqxar	Samdrup Jongkhar	Samdrup, Samdrup Jongkha	བསཾ་གྲུབ་ལྗོངས་མཁར་	Samdru Jongkha	Şərqi
12.	Samtse	Samtse	Samchi	བསམ་རྩེ་	Samtsi	Qərbi
13.	Sarpanq	Sarpang	Geylegphug, Gaylegphug, Gelephu (Sarbhang)	གསར་སྦང་	Sarbang	Cənubi
14.	Tximpxu	Thimphu	Tashi Chho Dzong, Thimbu	ཐིམ་ཕུག་	Thimphu	Qərbi
15.	Traşiqanq	Trashigang	Tashigang	བཀྲ་ཤིས་སྒང་	Trashigang	Şərqi
16.	Traşiyanqtse	Trashiyangtse	Tashi Yangtse, Trashi Yangtse, Trashiyangtsi, Trashiyangste	བཀྲ་ཤིས་གཡང་རྩེ་	Trashi’yangtse	Şərqi
17.	Tronqsa	Trongsa	Tongsa	ཀྲོང་གསར་	Trongsa	Cənubi
18.	Tsiranq	Tsirang	Chirang	རྩི་རང་	Tsirang	Mərkəzi
19.	Vanqdi-Pxodranq	Wangdue Phodrang	Wangdi Phodrang, Andguphodang, Wangdue, Wangdue Phodrang, Wangdupotrang, Wangü-Phodrang	དབང་འདུས་ཕོ་བྲང་	'Wangdi Phodrºa	Mərkəzi
20.	Jemqanq	Zhemgang	Shemgang	གཞལ་སྒང་	Zhºämgang	Cənubi

¹used by Dzongkha Development Authority (reflects pronunciation)

Tarixi

1987-ci ildən 1992-ci ilə qədər Butanın inzibati bölgüsü (18 dzonqxaq — Traşiyanqtse və Qasa) yox idi

Əvvəllər Butanda 9 rayon mövcud idi: Byakar (ing. Byakar), Dukye (ing. Dukye), Xa (ing. Ha), Paro (ing. Paro), Punakha (ing. Punakha), Taqana (ing. Tagana), Tximbu (ing. Thimbu), Tonqsa (ing. Tongsa) və Vanqdi-Pxodranq (ing. Wangdue Phodrang). 9 rayon penloplar (ing. penlops) tərəfindən idarə olunurdu. Ölkə daha sonra dzonqxaqlara bölündü. 1987-ci ildə dzonqxaq ərazisi Qasa Puankxa və Tximpxu dzonqxaqlar arasındı bölündü, Çukxa isə Samtse, Paro, və Tximpxu dzonqxaqlar hissələrindən meydana gəldi^[1].

Dzonqxaqların idarəsi

Hər dzonqxaq administrasiyanın rəhbərliyi başçılıq edir, Dzonqdaq (ing. dzongdag) adlanır. İlk olaraq Dzonqdaqlar Butan kralı tərəfindən təyin olunurdu lakin 1982-ci ildə Dövlət Xidmətinin Kral Komissiyası tərəfindən təyin olurdu. Dzonqdaq dzonqxaqın bütün inkişafını rəhbərliyinin köməyi ilə idarə edir. Ona inzibati tədbirlər həyata keçirmək üçün Dzonqreb (ing. dzongrab) (idarə heyətinin köməkçisi) köməklik göstərir.

Dunqxaq

Dunqxaq (ing. Dungkhag) — Butanın inzibati-ərazi vahididir. Dunqxaqlar dzonqxaqlara daxildi, qevoqlar ilə birlikdə bir neçə qevoq birləşir. Dunqxaqlar dzonqxaq ərazisini tam bürümür (istisna — dzonqxaq Sarpanq). Altı əhali sayına görə dunqxaq və dzonqxaq Jemqanq birdən üçə qədər dunqxaq mövcuddur. Butan dunqxaq əhalinin ümumi sayı 15 ədəddir.^[2].

Butanın inzibati bölgüsü haqqında statistik məlumatlar

No.	Dzonqxaq	İnz.mərkəz	Sahə, km²	Əhalinin sayı, (2005) nəf.	Əhalinin sıxlığı, nəf./km²	Dzonqdey	Dunqxaqlar^[2]	Qevoqlar	Şəhərlər
1.	Bumtanq	Cakar	2490	16116	6,47	Southern	-	4	5
2.	Çukxa	Tsimaşam	1991	74387	37,36	Western	1	11	6
3.	Daqana	Daqana	1276	18222	14,28	Central	1	14	5
4.	Qasa	Qasa	4089	3116	0,76	Central	-	4	1
5.	Xaa	Xaa	1319	11648	8 83	Western	1	6	1
6.	Lxuntse	Lxuntse	2881	15395	5,34	Eastern	-	8	2
7.	Monqar	Monqar	1638	37069	22,63	Eastern	1	17	4
8.	Paro	Paro	1693	36433	21,52	Western	-	10	2
9.	Pemaqatsel	Pemaqatsel	593	13864	23,38	Eastern	1	11	7
10.	Punakha	Punakha	845	17715	20,96	Central	-	11	1
11.	Samdrup-Conkxar	Samdrup-Conkxar	2207	39961	18,11	Eastern	2	11	5
12.	Samtse	Samtse	1725	60100	34,84	Western	2	15	3
13.	Sarpanq	Sarpanq	2048	41549	20,29	Southern	1	12	2
14.	Tximpxu	Tximpxu	1617	98676	61,02	Western	1	10	1
15.	Traşiqanq	Traşiqanq	2171	51134	23,55	Eastern	3	15	6
16.	Traşiyanqtse	Traşiyanqtse	1459	17740	12,16	Eastern	-	8	2
17.	Tonqsa	Tonqsa	1815	13419	7,45	Southern	-	5	1
18.	Tsiranq	Dampxu	632	18667	29,54	Central	-	12	1
19.	Vanqdi-Pxodranq	Vanqdi-Pxodranq	4181	31135	7,39	Central	-	15	3
20.	Jemqanq	Jemqanq	2146	18636	8,68	Southern	1	8	3
	Butan, cəmi	Tximpxu	38816	634982	16,36		15	207	61

Qevoq

Qevoq (ing. gewog, geog) — Butanın inzibati-ərazi vahididir. Bir neçə kəndi və qəsəbəni birləşdirir həmçinin dzonqxaq və yaşayış məntəqələri arasında ara inzibati vahididir. Butanın 20 dzonqxaqı 206 qevoqa bölünür^[2].

Hərqevoqa rəhbərlik başçılıq edir , onlar öz növbəsində Qap (ing. gup) adlanır. 1991-ci ildən qevoqlar rəsmi inzibati-ərazi vahidi kimi təyin edirdildi.

Çivoq

Çivoq (dz. སྤྱི་འོག་) — Butanın üçüncü səviyyəli inzibati vahididir. Həm də bir seçki məntəqəsidir. Ölkədə 1,044 çivoq hesablanmışdır. Bir qayda olaraq, hər qevoqda 5-6 çivoq vardır.

İstinadlar

↑ ¹ ² ³ "Districts of Bhutan". 2010-12-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-23.
↑ ¹ ² ³ ⁴ Official codes of Bhutan administrative structure^{[ölü keçid]}

Xarici keçidlər

Political Map of Bhutan Arxivləşdirilib 2020-11-26 at the Wayback Machine (ing.) — Butanın inzibati bölgüsü xəritəsi
Administrative Map of Bhutan (ing.) — карта Бутана с обозначением границ дзонгхагов, населённых пунктов, дорог, рек, гор и т. д.
Bhutan_ Districts, Major Cities & Towns — Statistics & Maps on City Population

[statoids_Districts-1] ¹ ² ³ "Districts of Bhutan". 2010-12-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-23.

[Official_codes-2] ¹ ² ³ ⁴ Official codes of Bhutan administrative structure^{[ölü keçid]}

[1]

[2]