Cəlal Ale-Əhməd

Cəlal Ale-Əhməd (2 dekabr, 1923 – 9 sentyabr, 1969) — İran yazıçısı.

Cəlal Ale-Əhməd
fars. جلال آل احمد‎
Doğum tarixi	2 dekabr 1923
Doğum yeri	Tehran, İran
Vəfat tarixi	9 sentyabr 1969 (45 yaşında)
Vəfat yeri	Əsalem, İran
Həyat yoldaşı	Simin Daneşvar
Təhsili	Harvard Universiteti
Fəaliyyəti	Yazıçı
Əsərlərinin dili	farsca
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Cəlal Ale-Əhməd 1923-cü ildə Tehran şəhərində anadan olmuşdur. Onun aktiv siyasi fəaliyyətə başladığı XX əsrin 40-cı illərindən etibarən İranın ictimai-siyasi və ədəbi həyatında ciddi hadisələr baş verirdi. 1924-cü ildən etibarən ingilislər tərəfindən hakimiyyətə gətirilmiş Pəhləvilər tamamilə yeni siyasi xətt götürdülər. Təbii ki, şah da onların diktəsi ilə hərəkət edir, ölkədə İngiltərənin siyasi marağını qoruyurdu.

İkinci dünya müharibəsinin başlanması ilə İran istər-istəməz bu hadisələrin iştirakçısına çevrildi. Təsadüfi deyil ki, dünyanın super dövlətləri olan SSRİ, ABŞ və İngiltərə dövlətlərinin başçıları 1943-cü ildə Tehran konfransı keçirmiş və dünyanın taleyini burada həll etməyə çalışmışlar. Bu da bir tarixi həqiqətdir ki, İran özünün siyasi coğrafiyası ilə dünya gücləri üçün əlverişli məntəqə idi.

Cəlal Ale-Əhməd XX əsr İran ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrindəndir. Gənc yaşlarından yaradıcılığa başlayan yazıçının bədii irsi özünün realizmi ilə diqqəti cəlb edir. Onun tədqiqatçıları yazıçının ədəbi irsini XX əsr İran həyatının “ədəbi güzgüsü” hesab edirlər. Belə ki, onun əsərləri dövrünün siyasi xarakteristikasını doğru-düzgün anlamağa kömək edir. Yazıçının İran Tudə partiyasında siyasi fəaliyyəti və mübarizəsi ilə bağlı yazdığı bədii-publisistik əsərlər uzun illər dünya şərqşünaslığının diqqət mərkəzində olmuşdur. İranda siyasi fikrin formalaşmasında və inkişafında Tudə partiyasının böyük xidmətləri olmuşdur. Fəal tudəçi olan Cəlal Ale-Əhmədin ədəbi yaradıcılığı həmin partiyanın fəaliyyəti ilə bağlı bir çox tarixi-siyasi məsələlərə aydınlıq gətirir. Cəlal Ale-Əhməd partiyanın siyasi fəaliyyəti, onun üzvlərinin əməli işləri barədə sanballı yazılar yazmış və əsərlərində həmin partiyanın öz dövrü üçün qabaqcıl ideyalarını tərənnüm etmişdir.

Yazıçı həm də İran maarifçi-realist ədəbi cərəyanının görkəmli nümayəndələrindəndir. Onun yaradıcılığında həm İran maarifçilik hərəkatının dinamikası, həm də realizmi aydın şəkildə nəzərə çarpır.

Yazıçının qələmindən çıxan hekayələr onun nəşr etdirdiyi aşağıdakı kitablarda toplanmışdır: “Görüş”, “Çəkdiyimiz əziyyət”, “Üç tar”, “Çoxarvadlılıq”, “Pətəklərin sərgüzəşti”, “Məktəb direktoru ”, “Nun vəlqələm”, “Lənətlənmiş torpaq”. Bu kitablar öz ədəbi dəyəri ilə XX əsr İran nəsrinin parlaq nümunələri hesab edilir.

Cəlal Ale-Əhməd məhz bu kitablarında toplayıb nəşr etdirdiyi hekayələri ilə İran nəsrində yeni bədii üslubun əsasını qoymuşdur. Yəni mövzuların seçimi, tənqid hədəflərinin ünvanı, yazılı nitqdə işlənən cümlələri yeni formada qurmaq və s. çoxəsrlik İran ədəbiyyatı tarixində tamamilə yeni idi. İran nəsrində cümlələrin natamam yazılması, fikrin poetik ifadəsi və oxucuya eyhamla çatdırılması üçün sözün yerinə nöqtələr qoyulması, mövzu seçiminə dinin, xurafatın, mövhumatın, geriliyin, savadsızlığın daxil edilməsi və həmin problemlərlə bağlı antipodların kökündən baltalanması, ölkənin siyasi həyatını ədəbiyyata gətirmək və hadisələrə, dövlət idarəçiliyinə tənqidi yanaşmaq, əhalidən siyasi fəallıq tələb etmək, ziyalıları milli məsuliyyətə cəlb etmək və s. bu kimi aktual məsələlər məhz onun bədii yaradıcılığında ilk dəfə öz əksini tapmışdır.

Cəlal Ale-Əhməd həm də ictimai xadim idi və tez-tez xarici ölkələrə gedir və həmin ölkələrin qabaqcıl ziyalıları, yazıçıları ilə tanış olub onlarla elmi, siyasi və ədəbi mövzularda fikir mübadiləsi edirdi. Yazıçı həm də Sovet İttifaqına gəlmiş, Bakıda olmuş və xoş xatirələrlə qayıdıb səfəri ilə bağlı gözəl əsər yazmışdır.

Həmçinin bax

• İran ədəbiyyatı

Xarici keçidlər

• Al-i Ahmad, Jalal A biography by Iraj Bashiri, University of Minnesota.