Cerom Fridman
Cerom İsak Fridman (28 mart 1930[1][2][…], Çikaqo, İllinoys) — amerikalı fizik. O, Massaçusets Texnologiya İnstitutunda professor və fizika üzrə fəxri professordur. Henri Kendall və Riçard Teylor ilə birlikdə 1990-cı ildə "hissəciklər fizikasında kvark modelinin inkişafı üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən elektronların protonlar və bağlı neytronlar üzərində dərin qeyri-elastik səpilməsi ilə bağlı qabaqcıl tədqiqatlarına" görə Fizika üzrə Nobel mükafatını qazandı. Fridman Atom Alimləri BülleteniSponsorlar Şurasında oturur.
| Cerom Fridman | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 28 mart 1930[1][2][…] (94 yaş) |
| Doğum yeri | |
| Elm sahəsi | fizika |
| Elmi dərəcəsi | |
| İş yerləri | |
| Təhsili | |
| Elmi rəhbəri | Enriko Fermi |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları |
 Fizika üzrə "Nobel" mükafatı 1990 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı və karyerası
redaktəİllinoys ştatının Çikaqo şəhərində Lillian (née Varşava) və tikiş maşını satıcısı Seliq Fridmanın ailəsində anadan olan Fridmanın yəhudi valideynləri Rusiyadan ABŞ-yə mühacirət ediblər.[4] İncəsənət sahsəsində yüksək nəticələr göstərən Cerom Fridman , Albert Eynşteynin nisbilik nəzəriyyəsi haqqında yazdığı kitabını oxuduqdan sonra fizika ilə maraqlanmağa başladı. Çikaqo Universitetində fizika üzrə təhsil almaq üçün Çikaqo İncəsənət İnstitutundan təqaüd almaqdan imtina etdi. Orada təhsil alarkən o, Enriko Ferminin rəhbərliyi altında çalışıb, 1956-cı ildə fizika üzrə fəlsəfə doktoru dərəcəsini alır. 1960-cı ildə Massaçusets Texnologiya İnstitutunun fizika fakültəsinə daxil olub.
1968–69-cu illərdə o, Stanford Xətti Sürətləndirici Mərkəzində Henri Kendall və Riçard Teylor ilə təcrübələr aparır və protonların daxili quruluşa malik olduğuna dair ilk eksperimental sübutu verən bu təcrübələr sonradan kvarklar olaraq bilinir. Bunun üçün Fridman, Kendall və Teylor 1990-cı ildə Fizika üzrə Nobel mükafatını bölüşdülər. O, Massaçusets Texnologiya İnstitutunun professorudur. Fridman həmçinin Atom Alimləri Bülleteni Sponsorlar Şurasının üzvüdür.[5]
2003-cü ildə Humanist Manifesti imzalayan 22 Nobel mükafatçısından biri idi.[6] O, ateistdir.[7]
Fridman Enerji Departamentinin Elm İdarəsi, Milli Elm Fondu və Milli Standartlar və Texnologiya İnstitutu üçün əlavə təcili maliyyə tələbi ilə 2008-ci ilin may ayında prezident Corc Buşa ünvanlanmış və onu "2008-ci Maliyyə İli Omnibus Təxsisatlar Qanununda əsas elm tədqiqatlarına dəymiş zərəri geri qaytarmağa" çağıran məktubu imzalayan 20 Amerikalı Fizika üzrə Nobel mükafatçısından biri idi.[8]
2008-ci ildə Fridman Belqrad Universitetinin fəxri fəlsəfə doktoru dərəcəsini alıb. Belqrad Universitetinin Fizika fakültəsinin və institutlarının: Fizika İnstitutu, Fizika İnstitutu, Zemun və Vinka Nüvə İnstitutunun fəxri professorudur.
Nəşrləri
redaktə- Con Fridman,Henri Kendall "Ağır elektron üçün eksperimental axtarış", Massaçusets Texnologiya İnstitutu, ABŞ Energetika Nazirliyi sələfi agentlik vasitəsilə Atom Enerjisi Komissiyası) 1967-ci ilin sentyabrı.
- Con Fridman "Dərin qeyri-elastik elektron səpilməsi: Eksperimental", Massaçusets Texnologiya İnstitutu, ABŞ Energetika Nazirliyi (through predecessor agency the ABŞ Atom Enerjisi Komissiyası)oktyabr,1971-ci il.
Fəxri ad və mükafatları
redaktə
Grand Cordon of the Doğan Günəş Ordeni (2016)- Amerika Fəlsəfə Cəmiyyətinin üzvü (2002)[9]
- ABŞ Milli Elmlər Akademiyasının üzvü (1992)[10]
- Qızıl Plata Mükafatı[11]
- Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyasının üzvü (1980)[12]
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 Jerome Isaac Friedman // Encyclopædia Britannica (ing.).
- ↑ 1 2 Jerome Isaac Friedman // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
- ↑ 1 2 NNDB (ing.). 2002.
- ↑ "Jewish Laureates of Nobel Prize in Physics". Jewish Laureates of Nobel Prize in Physics. Israel Science and Technology Homepage. 2013. April 25, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: June 3, 2014.
- ↑ "Board of Sponsors". Board of Sponsors. Bulletin of the Atomic Scientists. 2014. May 9, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: June 4, 2014.
- ↑ "Notable Signers". Humanism and its Aspirations. American Humanist Association. October 5, 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 2, 2012.
- ↑ "Archived copy". December 7, 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: July 9, 2016.
- ↑ "A Letter from America's Physics Nobel Laureates" (PDF). 2021-10-30 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-06-01.
- ↑ "APS Member History". search.amphilsoc.org. 2021-07-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-05.
- ↑ "Jerome I. Friedman". www.nasonline.org. 2021-10-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-05.
- ↑ "Golden Plate Awardees of the American Academy of Achievement". achievement.org. American Academy of Achievement. 2016-12-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-02.
- ↑ "Jerome Isaac Friedman". American Academy of Arts & Sciences (ingilis). 2021-10-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-05.
Xarici keçidlər
redaktə
- Friedman page at MIT
- Jerome Friedman Playlist Appearance on WMBR's Dinnertime Sampler radio şou 5 yanvar, 2005
- Friedman Explains Role of Quarks in Killian Talk, Massaçusets Texnologiya İnstitutu, (1 aprel, 2001)
- Will Innovation Flourish in the Future? Amerika Fizika İnstitutu Cerom Fridman rəyi