Cinayət tərkibi

Cinayət tərkibi cinayət hüququnda təsbit edilmiş obyektiv və subyektiv əlamətlər məcmusu olub bu və ya digər ictimai təhlükəli əməli cinayət kimi müəyyən edir. Cinayət tərkibinin əlamətləri cinayət hüququnun ümumi və xüsusi hissələrinin normalarında təsbit edilmişdir. Onları dörd alt sistemə bölmək olar: obyekt və subyekt əlamətləri, cinayətin obyektiv və subyektiv tərəfi.

Hər hansısa bir əməldə cinayət tərkibinin bütün əlamətlərinin olması onun cinayət kimi tanınması və onu törətmiş şəxsin cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsi üçün əsasdır; cinayət tərkibi əlamətlərindən ən azı birinin olmaması isə əməlin cinayət olmadığını bildirir.

Cinayət tərkibinin əlamətləri və elementləri

Cinayət tərkibi əlamətlərdən və elementlərdən ibarətdir. Cinayətin elementi, əməlin cinayət kimi tanınması üçün zəruri olan minimal konkret hüquqi əhəmiyyətli əmlakdır. Əgər əməldə cinayət tərkibinin ən azı bir zəruri elementi yoxdursa, əməl bütövlükdə cinayət sayılmır. Tərkib əlamətinin şifahi təsviri cinayət hüququ normasının dispozisiyasında öz əksini tapmışdır. Cinayətin əlamətləri Cinayət Qanununun həm Ümumi, həm də Xüsusi hissələrinin normalarında təsbit edilə bilər: Ümumi hissədə bütün cinayətlərə xas olan əlamətlər, Xüsusi hissədə isə konkret cinayətlərə xas olan əlamətlər (əsasən bunlar obyektin əlamətləri və cinayətin obyektiv tərəfi).

Kompozisiya elementi aşağıdakı tələblərə cavab verməlidir: o, digər əlamətlərlə birlikdə əməli ictimai təhlükəli və qanunsuz kimi xarakterizə etməli, onu digər oxşar cinayətlərdən fərqləndirməli, qanunda bilavasitə göstərilməli və ya hüquq normalarının mətnindən birbaşa irəli gəlməlidir.

Cinayət hüququ nəzəriyyəsində cinayət tərkibinin əlamətləri tərkibin elementlərinə görə qruplaşdırılır. Dörd element var: cinayətin obyekti, obyektiv tərəfi, subyekti və subyektiv tərəfi. Cinayətin obyekti cinayət hücumu ilə pozulan ictimai münasibətlər, cinayət qanunu ilə qorunan mənafelər və nemətlərdir.

Cinayətin obyektiv tərəfi onun reallıqda zahiri ifadəsidir və cinayət əməlinin özü ilə əlaqəli əlamətləri əhatə edir: hərəkət və hərəkətsizliyin xüsusiyyətləri, onların xarici əlamətləri (cinayətin məkanı, üsulu, vaxtı, şəraiti, istifadə olunan alətlər və vasitələr), habelə xüsusiyyətlər cinayətin törətdiyi zərərli nəticələrin obyektiv tərəfidir. Subyektiv tərəfə cinayəti törətmiş şəxsin ictimai təhlükəli əmələ və onun nəticələrinə daxili psixi münasibətini səciyyələndirən əlamətlər, motivlər, cinayət qanununu pozmaqla nail olmaq istədiyi məqsədlər və s. Nəhayət, subyektin xüsusiyyətləri cinayəti törətmiş şəxsə xas olan cinayət əhəmiyyətli xüsusiyyətləri xarakterizə edir: yaş, psixi sağlamlıq, cins, vəzifə və s.