Ciyərəoxşar lobariya

Ciyərəoxşar lobariya (lat. Lobaria pulmonaria) —

IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir – VU D2. Nadir növdür.

Qısa morfoloji təsviri

Tallomu iri, yarpaq formalıdır, bəzən diametri 30 sm-ə çatır, dilimli-lövhəciklidir, substrata homfla yapışır. Tallomun üst səthi boz –ayşıl, yaşıl-zeytuni yaxud qəhvəyidir, az-çox xüsusən də uclarda parıltılıdır, nahamar torlu, batıq çökəkciklidir. Tallomun üst səthində qonur-ağ yaxud boz soralilər, çubuqşəkilli soredil zizdiyalar səpələnmişdir. Alt səthi açıq, sarımtıl–qəhvəyi, bəzən qaramtıl rəngli, sıx ridzinlərlə örtülüdür. Apotesilərə çox rast gəlinmir, lövhəciklərin qırağında yerləşirlər, diametri 2–5 mm, oturaqdır, kasaşəkillidirlər, diski qırmızı-qəhvəyi rənglidir, əvvəl batıq, sonra yastılaşır. Tallomun rəngi KOH-ın təsirində dəyişmir. Özəyi KOH əvvəl saralır, sonra isə qızarır. Meşədə ağaclarda və mamırlı daşların üzərində bitir.

Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri

Yarpaq formalı talloma malikdir. Vegetativ çoxalması tallom hissələri, qyeri-cinsi çoxalması-piknokonidlər, cinsi çoxalması-sporlarladır. Şibyə və mamırlarla sinuziya əmələ gətirir. Xalq təbabətində və tibdə ağ ciyər vərəmində, digər ağ ciyər xəstəliyində və yaraların müalicəsində istifadə olunur. Atropa belladonna, Cephaelis ipecacuanha, Lobelia inflate, Hyoscyamus niger və Bryonia cretica ilə birlikdə ciyərəoxşar lobaria Bronchalis –Heel preparatının tərkibinə daxil olaraq, nəfəs yollarının xroniki iltihabı və broxların və traxeyaların deqenerativ dəyişməsində istifadə olunur.

Yayılması

Zaqatala rayonu (Zaqatala Dövlət Qoruğu ətrafında), Quba rayonu (Qəçrəş kəndi), Qəbələ rayonu (Qəmərvan kəndi); Lənkəran ovalığı və dağlıq hissəsi (Lənkəran, Qirdan, Girdani, Təngivan, Biləsər kəndləri, Hirkan qoruğu); Astara (Lovain, Osnakəran kəndi ətrafında, istisunun ətrafı, 60 m); Lerik (Nücü kəndi ətrafı, meşədə, 500 m); Yardımlı (Alar kəndi, dağ meşədə, 1600 m).

Sayı və tendensiyası

Populyasiya azalır. Antropogen və iqlim təsirləri növün itmə təhlükəsini gələcəkdə yarada bilər.

Məhdudlaşdırıcı amillər

Əhali tərəfindən ağacların qırılması və atmosferin çirklənməsidir.

Mühafizə tədbirləri

Mühafizəsi üçün yayılma yerlərində populyasiyaları üzərində daimi nəzarət təşkil etmək, antropogen təsiri azaltmaq məqsədi ilə ağacların qırılmasının qarşısını almaq lazımdır.