Vikipediya

Dağlıq Qarabağdakı məscidlərin siyahısı

Dağlıq Qarabağdakı məscidlərin siyahısı — Azərbaycan Respublikasının qərb bölgəsində, tarixi Qarabağ vilayətinin dağlıq hissəsində yerləşən məscidlərin siyahısı nəzərdə tutulur.

Bu məscidlərin hər biri tarixi abidələr olmaqla birlikdə, 1992-ci ildən başlayan erməni işğalı nəticəsində dağıntılara və vandalizasiyaya məruz qalmışdır.

Məscidlərin siyahısı redaktə

 
Azərbaycan Respublikasının poçt markasının üzərində Gövhər Ağa Məscidinin şəkli.
Ad Şəkillər Yer İl/Əsr G Haqqında
Ağdam Cümə məscidi
 
 Ağdam 1868–1870 Şiə Cümə məscidi Kərbəlayi Səfixan Qarabağı adlı memar tərəfindən 1868–1870-ci illərdə tikilmişdir.

Cümə məscidi erməni işğalından sonra qismən dağıdılmışdır.[1] Associated Press qeyd edir ki, məscid Ağdam şəhərində tam dağıdılmayan tək tikilidir, burada mal-qara və donuzlar saxlanmışdır və divarı qraffiti ilə vandalizasiya edilmişdir.[2] Ağdam işğaldan qurtarıldıqdan sonra məscidin bərpasına başlanılmışdır.

Aşağı Gövhər ağa məscidi
 
 Şuşa 1875–1876 Şiə Məscid ilk dəfə Şuşanın 1855-ci ilə aid baş planında yaxınlıqda yerləşən mədrəsə ilə birlikdə qeyd edilir. 1874–1875-ci illərdə Yuxarı məscid kimi, Aşağı məscid kompleksində də əsaslı yenidənqurma işləri aparılmışdır. Yeni məscidin inşası memar Kərbəlayi Səfixan Qarabaği tərəfindən Gövhər ağanın maddi dəstəyi əsasında həyata keçirildiyinə görə, sonradan Aşağı məscid həm də Aşağı Gövhər ağa məscidi adı ilə tanınmağa başlamışdır.[3] İşğal zamanı vandalizasiyaya məruz qalmışdır.
Yuxarı Gövhər ağa məscidi
 
 Şuşa 1768–1885 Şiə Bu məscid bu təməldə inşa edilmiş IV məsciddir. İlk öncə Pənahəli xanın dövründə davamlı olmayan materiallardan tikilən məscid tədricən daha da dözümlü formada inşa edilmiş və nəhayət IV inşa mərhələsində bugünkü görünüşünə qovuşmuşdur. İşğal zamanı vandalizasiyaya məruz qalmışdır.

Bu məscid həmçinin Gövhər Ağa Böyük Cümə Məscidi də adlandırılır.[4]

Çöl Qala məscidi
 
 Şuşa XVIII əsr Şiə XIX əsrdə Şuşanın Çöl Qala məhəlləsində tikilmişdir.
Çuxur məhəllə məscidi
 
 Şuşa XVIII əsr Şiə Çuxur məhəllə məscidi Şuşanın XVIII əsrdə salınmış aşağı məhəllələrindən biri olan Çuxurlu məhəlləsində yerləşir. Şəhərin ən aşağı hissəsində yerləşdiyinə görə məhəllə belə adlandırılmışdır.[5]
Quyuluq məscidi Şuşa XVIII əsr Şiə XVIII əsr də Şuşanın Quyuluq məhəlləsində tikilmişdir. (İNV № 5146)[6][7]
Hacı Yusifli məscidi
 
 Şuşa XVIII əsry Şiə Məscid Şuşanın Hacı Yusifli məhəlləsinin Qasım bəy Zakir və Q. İsmayılov küçələrinin kəsişdiyi nöqtədə tikilmişdir.[8] Hacı Yusifli məhəlləsi Şuşanın qədim məhəllələrindən biridir. Məscid XIX əsrdə Şuşada fəaliyyət göstərən 19 məsciddən biri olmuşdur.[9][10]
Culfalar məscidi Şuşa XVIII əsr Şiə XIX əsr-əsrdə Şuşanın Culfalar məhəlləsində tikdirilmişdir. Memarı Kərbəlayı Səfixan Qarabağidir. İki mərtəbəlidir.[11]
Xoca Mərcanlı məscidi Şuşa XVIII əsr Şiə XVIII əsrdə Şuşanın Xoca Mərcanlı məhəlləsində tikilmişdir[12]

Məscid Şuşanın Xoca Mərcanlı məhəlləsində yerləşir. Abidə XVIII əsrdə inşa edilibdir. Məscid 2001-ci ildən YUNESKO-nun ehtiyat abidələr siyahısına 1574 sayı ilə daxil edilibdir. Ermənilərin Şuşanı işğal etdikdən sonra abidə məhv edilib. Hal-hazırda məscidin xarabalıqları qalmaqdadır.

Köçərli məscidi Şuşa XIX əsr Şiə XIX əsrdə Şuşanın Köçərli məhəlləsində tikilmişdir. Bəhmən Mirzənin saray kompleksinə aiddir.[13]
Malıbəyli məscidi Şuşa XVIII əsr Şiə Şuşada, Malıbəyli kəndinin mərkəzində yerləşən təkminarəli məsciddir. XX əsrin əvvəllərində məscidin minarəsi ermənilər tərəfindən uçurulub dağıdılmışdır.
Mamay məscidi
 
 Şuşa XIX əsr Şiə XIX əsrdə Şuşanın Mamayı məhəlləsində tikilmişdir.[14]
Mərdinli məscidi
 
 Şuşa XIX əsr Şiə XIX əsrdə Şuşanın Mərdinli məhəlləsində tikilmişdir. Mərdinli məscidi 19-cu əsrin sonlarında Şuşada fəaliyyət göstərən 17 məsciddən biri idi. Mərdinli məscidi Şuşa Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğunda Ümumdünya İrs Siyahısında yerləşirdi.[15]
Saatlı məscidi
 
 Şuşa 1883 Şiə Şuşa şəhərinin Saatlı məhəlləsində yerləşən tarixi məsciddir. Məcid 1883-cü ildə memar Kərbəlayi Səfixan Qarabağinin layihəsi əsasında inşa edilmişdir. Abidə memarın son əsərlərindən biri hesab edilir. Məscid Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən ölkə əhəmiyyətli tarix-mədəniyyət abidəsi kimi qeydiyyata alınmışdır.
Seyidli məscidi
 
 Şuşa XVII əsr Şiə XVIII əsrdə Şuşanın Seyidli məhəlləsində tikilmişdir. Məscid Şuşa şəhərinin Telman və Qaryağdıoğlu küçələrinin kəsişməsində yerləşir. Məscid iki mərtəbəli formada tikilmişdir.[16][17]
Təzə məhəllə məscidi
 
 Şuşa XIX əsr Şiə XIX əsrdə Şuşanın Təzə məhəllə məhəlləsində tikilmişdir.Şuşa şəhərinin Səməd bəy Mehmandarov küçəsində yerləşir.

Həmçinin bax redaktə

İstinadlar redaktə

  1. ↑ "Mosque partially destroyed during Armenian occupation comes alive after 27 years". www.geo.tv. 2021-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-22.
  2. ↑ Manenkov, Kostya. "Azerbaijani leader hails handover of region ceded by Armenia". Associated Press. 20 November 2020. 7 December 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 November 2020.
  3. ↑ Xəzani, Mir Mehdi. Kitab-tarixi-Qarabağ. Bakı: Azərbaycan Elmlər Akademiyası nəşriyyatı. 1950. 2022-01-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-22.
  4. ↑ Авалов, Э. В. Архитектура города Шуши и проблемы сохранения его исторического облика. Баку: Элм. 1977. s 54
  5. ↑ Чингиз Каджар. Старая Шуша. 96 стр.
  6. ↑ "Şuşa abidələri". 2021-08-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-22.
  7. ↑ İşğal altındakı tarixi-dini abidələrimiz. Müəllif Nahid Məmmədov
  8. ↑ "Ministry of Tourism - Haji Yusifli mosque". 27 February 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 August 2010.
  9. ↑ "SHUSHA. Geography". 14 February 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 August 2010.
  10. ↑ "ŞUŞA HƏSRƏTİ". 12 May 2010 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 August 2010.
  11. ↑ "https://kataloq.gomap.az". 2022-01-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-22.
  12. ↑ "Qarabağın Azərbaycanlı İcması". 2022-01-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-22.
  13. ↑ "Köçərli məscidi-Şuşa". 2022-01-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-22.
  14. ↑ Yunis Hüseynov. Şuşa Salnaməsi. Bakı: "AFPoliqraf". 2015. səh. 208.
  15. ↑ "Mərdinli Məscidi". 2023-07-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-22.
  16. ↑ "Ministry of Tourism - Seyidli mosque". 3 March 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 August 2010.
  17. ↑ "Shusha - Seyidli mosque". 9 September 2010 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 August 2010.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Dağlıq_Qarabağdakı_məscidlərin_siyahısı&oldid=7529324"