Dissosiativ pozğunluqlar

Disosyativ pozğunluqlar — insanda şəxsiyyət, yaddaş, qavrayış və ətraf muhit ilə əlaqədər duyumlar kimi normalda bir bütün halında çalışan funksiyaların bütövlüyünün pozulmasıdır. Dissosiyasya əksəriyyətlə travmaya qarşı bir müdafiə mexanizmi kimi ortaya çıxır. Xəstəlik bu şəkildə travmadan qaçmağı təmin edərkən eyni zamanda travma insanın həyatı üzərindəki təsirini də gecikdirir.

Növləri

Dissosyativ pozulmalar 5 alt qrupta təhlil olunur.

Dissosiyativ amneziya

Ən çox rast gəlinən dissosiyativ pozğunluqdur. Adətən, stress və travmatik hadisələrə müşayiət edir. Həddindən artıq psikososyal hadisələrdən sonra inkişaf etdikdə bu diaqnozu qoymaq doğru olar. Çünki bu cür hafizə itkiləri beynində yaranan üzvi pozuntulardan da irəli gəlir. Əsas əlamətləri; Müəyyən bir hadisənin yada düşməməsi, insanın bütün həyatını yada salmaması və ya müəyyən bir zaman dekabrını yada salmaması, ya da hər şeyi unutması kimi tanınır.

Dissosiyativ fuqa

Amneziyanın bir növü də sayıla bilər. Olduqca nadir görülən bir vəziyyətdir. Adamın keçmişini və adı və ya ailəsi kimi mühüm kimlik bilgilərini unudub, evindən, ya da öyrəşdiyi mühitdən ayrılmasıdır. Qismən, ya da tamamilə yeni bir şəxsiyyətə çevrilir. Əksəriyyətlə saatlar və ya günlər sürür. Yaxşılaşma ümumiyyətlə özündə olur. Yaxşılaşma sonra adam fuqa başlanğıcı zamanı xatırlaya bilər, ancaq fuqa əsnasında etdiklərini xatırlamaz.

Dissosiyativ şəxsiyyət pozğunluğu (cəm şəxsiyyət)

Bu xəstəlik adətən uşaqlıqdan qalan travma kimi hadisələrə adam dözə bilmədiyi üçün beyin bunlara dözə biləcək şəxsiyyətlər və ya bir şəxsiyyət yaradır. Yaradılan bu şəxsiyyətlərdə ümumiyyətlə hər zaman bir duyğu və ya keçmişdən qalan bir anı olur. Bəzi şəxsiyyətlər yaxşı ikən, şiddətə meyilli şəxsiyyətlər də ola bilir və ya bəzən intihara meyilli şəxsiyyətd ə görülə bilər.Bu xəstəliyə tutulan kişilərdə qadın şəxsiyyətlər və qadınlarda isə kişi şəxsiyyətlər rahat yarana bilərlər. Adətən xəstələrdə ən çox 10 şəxsiyyət görünür, amma bunun sayı əslində insandan insana dəyişə bilər. Bu alterlər bəzən aşiq ola bilərlər, ancaq şəxsiyyət şiddət tərəfdarıdırsa qarşıdan reaksiya almayanda bu məhəbbət qəzəbə çevrilə bilər. Ancaq sadəcə şiddət tərəfdarı şəxsiyyətdə görülməz, bu yaxşı şəxsiyyətlərdə də görülə, hətta şəxsiyyət kiçik problem halına gətirə bilər və buna görə bu sevgilərini normal bir insan kimi sevdikləri adama deyə bilərlər. Buna görə kişisinizsə və bir qadın şəxsiyyətiniz və ya qadınsınızsa və bir kişi xarakteriniz varsa onlar da aşiq ola və bunu dilə gətirə bilərlər. Müalicə edilərkən əvvəl həkim tərəfindən bu şəxsiyyətlərin tanınması, necə bir şəxsiyyət olduğunu və haradan gəldiyini müəyyən edilməlidir. Və müəyyən etdikdən sonra birləşdirmə (birləşdirmə müalicəsi: Şəxsiyyətləri məhv edib əsas xarakterin qalmasını təmin etmək) müalicəsi başlayır. Ancaq müalicə əsnasında da yeni şəxsiyyətlər bəzən çıxa bilər. Müalicədə çıxan bu yeni şəxsiyyətlər ya insana kömək edir və digər şəxsiyyətlərin yox olmasına kömək edir və ya müalicəni çətinləşdirirlər.Hərhalda bu xəstəliyə yoluxanlar mütləq psikoloğa getməlidirlər.

Depersonalizasyativ pozğunluq

İnsanın öz reallıq hissindən və ya bədənindən ayrıldığı hissinin olduğu, ya da sanki bunları kənardan bir müşahidəçi kimi izlədiyi hissini yaşadığı, daimi və ya təkrarlayan həyatların olduğu bir pozğunluqdur. Bu həyatında insanın həqiqəti müəyyən etməsi pozulmaz.

Başqa cür adlandırılmayan dissosiyativ pozğunluq

Uzun müddət və gərgin şəkildə beyin yuma və fikir dəyişdirmə kimi məcbur razı salma periodlarına məruz qalan insanlarda müəyyən dərəcələrdə dissosiyasyon görülə bilər.

Dissosiyativ şəxsiyyət pozğunluğu (cəm şəxsiyyət) haqqında olan film və kitablar

Xəyalə Murad- "Adsız" psixoloji romanı

Daniel Kiz- "Beşinci Salli"

"Evanın üç üzü"- Oskarlı film

Robert Louis Stevenson — "Dr.Jekyll And Mr.Hyde"