Dollarlaşma

Dollarlaşma (ing. Dollarization) — İqtisadi subyektlərin milli valyuta ilə yanaşı yaxud əvəzinə digər ölkənin valyutasından istifadəsi. 

Dünyada rəsmi beynəlxalq valyuta istifadəsi.

  ABŞ dolları istifadəçiləri, Birləşmiş Ştatlar daxil olmaqla

  ABŞ dollarına indekslənmiş valyutalar

  Avro istifadəçiləri, Avrozona daxil olmaqla

  Avroya indekslənmiş valyutalar

  Avstraliya dolları istifadəçilər, Avstraliya daxil olmaqla

  Hindistan rupisi istifadəçilər və indekslənmişlər, Hindistan daxil olmaqla

  Yeni Zellandiya dolları istifadəçilər, Yeni Zellandiya daxil olmaqla

  Funt sterlinq istifadəçilər və indekslənmişlər, Birləşmiş Krallıq daxil olmaqla

  Rus rublu istifadəçilər, Rusiya və digər ərazilər daxil olmaqla

  Cənubi Afrika Randı istifadəçilər (CMA, Cənubi Afrika Respublikası daxil olmaqla)

  Xüsusi Borcalma Hüququ yaxud digər

  Ölkə daxili vahidlərin qonşu valyutadan istifadəsi

Dollarlaşmanın növləri

Dollarlaşmanın formaları

Adı	İzahı
Tam dollarlaşma	Xarici valyutanın qanuni pul vahidi kimi istifadə olunmasıdır.
Qismən dollarlaşma	Milli valyutanın qanuni pul vahidi olduğu, ancaq əməliyyatlarda xarici valyutadan da istifadə olunması halıdır.
Real dollarlaşma	Qiymətlərin və əmək haqqlarının rəsmi, yaxud qeyri-rəsmi şəkildə xarici valyutada indekslənməsi kimi izah olunur.
Pul əvəzetmə	Milli pulun ödəniş vasitəsi kimi funksiyasının xarici valyutaya ötürülməsidir.
Aktiv dollarlaşması	İqtisadi subyektlərin sərvət saxlamaq üçün yığım vasitəsi olaraq xarici valyutaya üstünlük verməsidir.
Öhdəlik dollarlaşması	Firmaların, ev təsərrüfatlarının və hökumətin xarici valyuta ilə borc almasıdır.
Maliyyə dollarlaşması	Aktiv və öhdəlik dollarlaşmasının birlikdə müşahidə olunduğu haldır.

Dollarlaşmanın səbəbləri

Dollarizasiyanın əsas səbəbi digər ölkələrin valyutasının milli valyutaya nisbətdə daha stabil olmasıdır. Dollarizasiyanın mənfi cəhəti isə digər ölkənin valyutasını qəbul etməklə ölkənin monetar siyasəti həyata keçirə bilməməsidir.

Azərbaycanda dollarlaşma

2020-ci il fevralın 1-nə əsasən fiziki şəxslərin banklarda yerləşdirilən əmanətlərinin 4 388,6 mln. manatı və ya 51,1%-i xarici valyutadadır . O cümlədən, eyni dövrdə ARDNF tərəfindən 543,4 mln. ABŞ dolları məbləğində vəsait satılıb (Satılan miqdar cari ilin yanvar ayı ilə müqayisədə 81%, ötən ilin fevral ayı ilə müqayisədə isə 71,8% çoxdur) . Yığımların bu həddi və nağd dollar alışındakı artım onu deməyə imkan verir ki, respublikada "aktiv dollarlaşması" (İqtisadi subyektlərin yığım vasitəsi kimi xarici valyutadan istifadə etməsi) adlanan proses getməkdədir.

İqtisadçı Nicat Muradzadə, Azərbaycanda dollarlaşma mühitini şərtləndirən spesifik amilləri 3 faktorla xarakterizə edir:

1. İqtisadi institutlara olan inamın dərəcəsi

2. Ekzogen iqtisadi proseslər

3. İqtisadi savadlılığın səviyyəsi