Emi Morris Bredli
Emi Morris Bredli (Tam adı: ing. Amy Morris Bradley; 12 sentyabr 1823[1][2] – 15 yanvar 1904[1], Uilminqton[d], Şimali Karolina[1]) — ABŞ-nin Men ştatından olan müəllim, Mərkəzi Amerikada ilk ingilis dilli məktəbin qurucusu. O, ömrünün 30 ildən çoxunu Vilminqtonda ödənişsiz məktəblərin yaradılmasına həsr etmişdir.
| Emi Morris Bredli | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 12 sentyabr 1823[1][2] |
| Vəfat tarixi | 15 yanvar 1904[1] (80 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | tibb bacısı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İlk illəri
redaktəEmi 12 sentyabr 1823-cü ildə Men ştatının Şərqi Vassalboro qəsəbəsində anadan olmuşdur. Amerika inqilabının əsgərlərindən Eysa Bredlinin nəvəsidir.[3]
Altı yaşında anası vəfat edib və çoxuşaqlı ailəni təkbaşına qoyub. Emi ailənin yaşca ən kiçik fərdi idi.[4]
Fəaliyyəti
redaktə1840-cı ildə qəsəbə məktəblərində dərs deməyə başlayıb. Dörd il sonra Qardinerdə gimnaziyalardan birinin rəhbəri təyin edilmişdir. 1846-cı ildə Çarlztaunda Vinztrop gimnaziyasında, daha sonra Şərqi Kembricdə Patnem gimnaziyasında müəllim köməkçisi kimi işləyir. Sətəlcəm xəstəliyinə tutulan Emi 1849-cu ilin payızınadək dərs deyə bilir və xəstəliyi səbəbilə daha mülayim iqlimi olan şəhər axtarmağa məcbur qalır. 1850-51-ci illərin payızını Çarlstonda qardaşının evində keçirir, lakin səhhətində çox az irəliləyiş olur. Növbəti iki ili öz evində keçirən Eminin vəziyyəti ağırlaşır.
Mərkəzi Amerikadakı illəri
redaktəHəkimi Emiyə məsləhət görür ki, şaxta-ayazın olmadığı yerdə yaşasın. 1853-cü ildə Emi Kosta-Rikanın ən böyük şəhəri olan San-Xoseyə yerləşir və burada səhhəti düzəlir. Bura gəldikdən sonra üç ay ərzində Mərkəzi Amerikada ilk ingilis dilli məktəbi yaradır. Tezliklə ispan dilini öyrənən Eminin tələbələri artıq ingilis dilini daha tez qavrayırdılar. Dörd ilə yaxın müddət ərzində o, San-Xosedə təhsil fəaliyyətini davam etdirir.[4][3]
1857-ci ilin yayında Şərqi Vassalboroya qayıdır. Burada ikən 1858-ci ilin yanvarında atası vəfat edir. Kosta-Rikada olarkən öyrəndiyi ispan dili onun köməyinə çatır və Şərqi Kembricin Yeni İngiltərə Şüşə Şirkəti onu işə götürərək məktubların tərcümə edilməsində Eminin xidmətlərindən istifadə edir.[4][3]
ABŞ Vətəndaş müharibəsində xidmətləri
redaktə1861-ci ildə Fort Samterdə müharibənin ilk atəşi açılarkən Emi Bredli Kembricdə idi. Birinci Bull Run döyüşündən sonra o, dövlətə özünün tibb bacısı kimi xidmətlərini təklif edir. 1 sentyabr 1861-ci ildə Aleksandriya yaxınlığında toplanmış Üçüncü Men Alayının hospitalında işləməyə başlayır. Beşinci Men Alayına göndərilən Emi tezliklə general Slokamın briqadasına məxsus On yeddinci Briqada Hospitalın təsərrüfat müdirəsi təyin edilir və həmin ilin qışı bu vəzifədə qalır. 1862-ci ilin yazında o, Birləşmiş Ştatlar Sanitar Komissiyasının Yardım şöbəsinin bir çağırışına cavab verir və Doroteya Diks ilə birlikdə Fort Monroya gedir. Nəqliyyat gəmilərində xidmətə təyin edilir və Yarımada Kampaniyası boyunca çalışır. 1862-ci ilin dekabrında Aleksandriyadakı sağaltma düşərgəsinə göndərilir və ABŞ-də vətəndaş müharibəsi bitənədək Yardım şöbəsində çalışır.[4][3]
Vilminqton məktəbləri
redaktə1866-cı ildə Bostonda fəaliyyət göstərən Əsgərlərin Xatirə Cəmiyyətinin təklifi və Amerika Unitar Assosiasiyasının himayəsi ilə Emi kasıb ağdərili uşaqların müəllimi kimi Vilminqtona gedir. İlk öncə onun işini sınaqdan keçirirdilər; çünki Emi bir şimallı kimi bu yerlərə yad idi. 9 yanvar 1867-ci ildə üç uşaqla öz məktəbini açır. Bir həftə ərzində 67 şagird təhsilə cəlb olunur və daha iki müəllim işə götürülür. Şagirdlərin sayı durmadan artdıqca yeni məktəblər ("Hemenvey", "Pioner" və "Normal") açılırdı, müəllimlərin bölgüsü də buna müvafiq olaraq artırdı. Bir neçə ay ərzində yerli sakinlər zəruri binaların inşası və Bredlinin başlatdığı işin yönləndirilməsində Pibodi Fondunun etibarlı şəxsləri və digər xeyriyyəçiləri ilə əməkdaşlıq etdilər. 13 noyabr 1871-ci ildə Taylzton Normal Məktəbinin təməl daşı qoyuldu və 1872-ci ilin oktyabrında məktəbin açılışı oldu. Bina, Meri Taylzton Hemenveyin hədiyyəsi idi. Meri ən başından bəri Eminin fəaliyyəti ilə maraqlanırdı. Bu işin əhəmiyyətini qiymətləndirməsi Merinin Taylzton Normal Məktəbinin 1872-ci ildə açılışndan 1891-ci ildə bağlanmasınadək illik 5000 ABŞ dolları məbləğində töhfəsində özünü göstərirdi. Sağlamlığında problemləri olan Emi 1891-ci ildə təqaüdə çıxır.[3] Bütövlükdə Emi Bredli ömrünün 30 ilini Vilminqtonda pulsuz məktəblərin açılmasına həsr edir.[5]
Bredlinin əlyazmaları, vərəqləri və gündəliklərindən ibarət kolleksiya Darem şəhərində yerləşən Dyuk Universitetinin kitabxanasında saxlanılır.[6]
Eminin dini inancı Unitarlıq idi. O, 1904-cü ilin yanvarında dünyasını dəyişir.[4] Vilminqtonda Oukdeyl məzarlığında dəfn olunmuşdur.[7]
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 3 4 5 6 Ogilvie M. B. The Biographical Dictionary of Women in Science (ing.): Pioneering Lives From Ancient Times to the Mid-20th Century. Routledge, 2003. Vol. 1. P. 168. 798 p. ISBN 978-1-135-96342-2
- ↑ 1 2 https://en.wikisource.org/wiki/Woman_of_the_Century/Amy_Morris_Bradley.
- ↑ 1 2 3 4 5 Willard, 1893. səh. 113
- ↑ 1 2 3 4 5 Howe, Graves, 1904. səh. 476-78
- ↑ American Unitarian Association, 1908. səh. 1417
- ↑ "Amy Morris Bradley papers, 1806-1970; (bulk 1841-1921)". Duke University Libraries. 17 February 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 November 2017.
- ↑ "Amy Morris Bradley". Find a Grave. 13 September 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 November 2017.