Enriko Toti
Enriko Toti (1882-1916) - İtaliyanın milli qəhrəmanı. Enriko, Avropa və Afrikada bir neçə dəfə ekstremal velosiped səyahətləri edən bir ayağını itirmiş əlil idi. Ölümündən sonra İtaliyanın yüksək hərbi mükafatı olan "Hərbi şücaətə görə" qızıl medalla mükafatlandırılmışdı. Tarixdə bu medalı qazanmış yeganə mülki şəxs hesab edilir[2].
| Enriko Toti | |
|---|---|
 Enriko Toti 1916-cı ildə cəbhədə | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 20 avqust 1882 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 6 avqust 1916 (34 yaşında) |
| Dəfn yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Qoşun növü | piyada |
| Xidmət illəri | 1916 |
| Rütbəsi | mülki könüllü |
| Döyüşlər | Altıncı İzonso döyüşü |
| Təltifləri |
 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bioqrafiya
redaktəEnriko Toti 1882-ci ildə Romada anadan olub.
14 yaşında donanmaya xidmətə yollanmış və 1905-ci ilə qədər orada xidmət etmişdi. [2]
1905-ci ildən dövlət dəmir yollarında ocaqçı kimi işə düzəldi.
2 mart 1908-ci ildə, Kolleferroda həmkarının səhvinə görə qatarın altına düşmüş və sol ayağını ağır zədələmişdi. Bundan sonra ayağı çanaq hissəsinə qədər amputasiya edilmişdi[2][3].
Bir müddət 18 iyun 1904-cü ildə Piy qapılarının yanındakı binalardan birində açılan Bersalyerlər muzeyində işləmişdi.
Ancaq, Enriko sakit əlil həyatından razı deyildi və buna görə də, dünyanın ilk təkayaqlı peşəkar velosipedçisi olmağa qərar verdi.
Bunu etmək üçün o, velosipedi yalnız sağ ayaqla sürmək mümkün olsun deyə yenidən dizayn etdi. Enriko, bu velosipedlə 1910-cu ildə sağlam velosipedçilərlə eyni səviyyədə Roma-Braççiano-Roma yarışında iştirak etdi. [2]
Bundan əlavə, o, çimərlik paltarında onu görən insanlar tərəfindən ələ salınmasına baxmayraq həvəskar üzgüçülük yarışlarında da iştirakını bərpa etdi.
Veloyürüşlər
redaktəHələ də, rəsmi yarışlarda velosiped idmanı ulduzları ilə bərabər şərtlərdə yarışa bilmədiyi üçün Enriko, tək nəfərlik uzun veloyürüşlər etməyə başladı. O, 1911-ci ildə Romadan Parisə, sonra isə Belçika, Hollandi, Danimarka, Finlandiyaya keçərək böyük bir yürüş etmişdi. Daha sonra Peterburqdan keçərək Polşaya çatdı və 1912-ci ilin iyununda İtaliyaya qayıtdı[3].
Enrikonun növbəti velosiped yürüşü 1913-cü ildə baş tutdu. O, Misirin İsgəndəriyyə şəhərində başladığı yürüş çərçivəsində Misirdən keçərək Liviyadakı İtalyan torpaqlarına çatmaq üçün Sudan boyu hərəkət etmək istəyirdi. Lakin, Misir və Britaniya Sudanı arasındakı sərhəddə İngilis səlahiyyətliləri Totini dayandırdılar. Sərhədçilər, ona birbaşa dedilər ki, onun təhlükəsizliyinə zəmanət vermirlər. Həmin vaxtlar hələ Omdurman döyüşündən bəri vəhşi Beca qəbilələri və sağ qalan Məhdiçilərdən ibarət dəstələr ölkəni terror qorxusunda saxlayırdılar.
Toti, belə hücumlardan qorunmaq üçün özü ilə revolver gətirdiyini, bunun yetərli olmadığı təqdirdə isə tüfəng də alacağını söyləmişdi. Amma sonda onu zor gücünə geri qaytardılar. Yürüş isə Totinin Qahirəyə gedib oradan İtaliyaya qayıtması ilə sonlandı.
Müharibədə iştirak
redaktə24 May 1915-cü ildə İtaliyanın Birinci Dünya Müharibəsinə girməsi ilə Toti dərhal könüllü kimi qeydiyyatdan keçsə də, onun istəyi rədd edildi. Axırda heç olmasa mülki könüllü kimi orduya qoşulmaaq istəyən Enriko öz velosipedi ilə Izonso çayı yaxınlığındakı cəbhəyə yollandı. Orada Enrikonu karabinyerlərin müşayiəti altında döyüş bölgəsindən çıxartdılar.
Enrikonun üçüncü cəhdində Üçüncü İtalyan Ordusunun komandiri, Aostiya hersoqu Savoylu Emmanuel Filibert, Totini Bersalyerlərin 3-cü alayına skuter batalyonunda şəxsən öz tabeliyinə yazdırdı. Piyada alayının baş tibb idarəsi və general-inspektoru, hersoqun bir ayaqlı bersalyerin həqiqi hərbi xidmətə yazılması əmrini bir mənalı olaraq rədd etmişdilər. Nəticədə o, orduya əsgərlərin bütün imtiyazlarına malik "mülki könüllü" kimi qeyd edildi.
6 Avqust 1916-cı ildə Bersalyer alayının, altıncı İnzonso döyüşlərinin üçüncü günündə Avstriya mövqelərinə etdiyi növbəti bir hücum zamanı Toti, öldürüldü. Rəvayətə görə, ölümündən əvvəl Enriko, əl ağacını belə avstriyalılara atmağı bacarmışdı. [2]
Mükafatlar
redaktə- İtaliya Kralı III Viktor Emanuelin fərmanı ilə ölümündən sonra hərbi şücaətə görə qızıl medalla təltif edilmişdi .
Xatirəsi
redaktəEnriko Toti, İtaliyanın milli qəhrəmanıdır. Onun adı bir çox coğrafi obyektlərə, məktəblərə, faşist hakimiyyəti dövrü fəaliyyət göstərən dəmiryolu legionuna, II DM-dən sonra İtaliyada yaradılmış sualtı qayıq növlərindən birinə verilib.
Doğma şəhəri olan Romada ona həsr edilmiş iki abidə var: Villa Borgeze parkında və dəfn olunduğu Piy qapıları ətrafında.
Qeydlər
redaktə- ↑ Find a Grave (ing.). 1996.
- ↑ 1 2 3 4 5 Тоти. Первый паралимпийский чемпион в истории, герой Великой войны («Toti, il primo campione paralimpico della storia, eroe della grande guerra»), Daniele Redaelli e Alessandra Gaetani, 2 августа 2016 «la Gazzetta dello Sport» Arxivləşdirilib 2019-08-25 at the Wayback Machine (ital.)
- ↑ 1 2 "Энрико Тоти. Герой на велосипеде" на сайте guide.supereva.it Arxivləşdirilib 2020-11-29 at the Wayback Machine (ital.)