Etilen

Etilen (C₂H₄) - alken sırasına daxil olan doymamış karbohidrogendir.

Etilen
Ümumi
Kimyəvi formulu	C2H4
Molyar kütlə	28.05 q/mol
Fiziki xassələri
Sıxlıq	0,001178 q/sm³
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi	−169.2 °S
Qaynama nöqtəsi	−103.7 °S
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm.	74-85-1
PubChem	6325
RTECS	KU5340000
ChEBI	18153
ChemSpider	6085

Alınması

Etilen, üzvi maddələri quru distillə etdikdə əmələ gəlir. İşıq qazı və krekinq qazlarının tərkibində çox olur. Laboratoriyalarda etileni etil spirtindən, qatı sulfat turşusu vasitəsilə, su ayirmaqla alırlar.

Xassələri

Etilen rəngsiz, iysiz və yanıcı qazdır, suda pis, spirt və efirdə yaxşı həll olur. Etilen qazından sənayedə müxtəlif sintezlər üçün istifadə edilir. Ondan etil spirti, etilxlorid, dixloretan, etilenoksid, iprit və başqa maddələr alırlar. Yüksək təzyiqdə müxtəlif temperaturlarda və müxtəlif katalizatorlar vasitəsilə etileni polimerləşdirərək ondan maye olefin karbohidrogenləri, yüksəközlülü sürtkü yağları, kayçukabənzər elastik bərk polimer alırlar. Etilenin özü vasitəsiz olaraq az işlənir. Onu bəzən meyvələri tez yetişdirmək üçün tətbiq edilir, asetilenlə qatışığını metal emalında işlədir və ya ondan narsilen adlanan natrkotok maddə kimi təbabətdə istifadə edirlər.

Kimyəvi xassələri

• Halogenləşmə:

CH₂=CH₂ + Br₂ → CH₂Br—CH₂Br

• Hidridləşmə:

CH₂=CH₂ + H — H → CH₃ — CH₃ (Nikelin iştirakıilə)

• Hidrohalogenləşmə:

CH₂=CH₂ + HBr → CH₃ — CH₂Br

• Hidratlaşma:

CH₂=CH₂ + HOH → CH₃CH₂OH (katalizatorun iştirakı ilə)

• Oksidləşmə:

3CH₂=CH₂ + 2KMnO₄ + 4H₂O → 3HOH₂C — CH₂OH + 2MnO₂ + 2KOH

• Yanma:

C₂H₄ + 3O₂ → 2CO₂ + 2H₂O

• Polimerləşmə (polietilenin alınması):

nCH₂=CH₂ → (-CH₂-CH₂-)_n

• Sublimasiya bərkdən qaza keçmə ani

Ədəbiyyat

• Claus-Jürgen Estler: Pharmakologie und Toxikologie. Schattauer, Stuttgart 1992, 2000, ISBN 3-7945-1898-5.
• Thomas Heidermann: Rußbildung in vorgemischten Ethen-Luft-Flammen bei hohem Druck. Cuvillier, Göttingen 1995, ISBN 978-3-89588-231-9.
• Christoph Richter: Transport von Ethen durch Polyelektrolytgele mit Silberionen als Carriern. Shaker, Aachen 1995, ISBN 3-8265-0401-1.
• Sven Rudolph: Synthese, Eigenschaften und Blends von Ethen/1-Hexen-Copolymeren. Tectum, Marburg 2000, ISBN 3-8288-0869-7.
• M.Mövsümzadə, P.Qurbanov "Üzvi kimya", Maarif-1983.