Evenlər

Evenlər
Ümumi sayı
	22,000
Yaşadığı ərazilər
Dili
	Even dili
Dini
	Şamanizm, Provaslav,
Qohum xalqlar
	Nanaylar, Evenklər

Evenlər (even эвен; kişi.cinsi — even, qadın.cins — evenka) — Sibir ərazisində yayılmış Tunqus-mancur dillərinə aid dilə malik xalq. Qohum xalqlar: Evenklər

Yayılması və sayları

RF ərazisində Evenlərin yayılma xəritəsi

Ümumi sayları 20 min nəfər təşkil edir. 2002-ci ildə siyahıya alınmaya görə Saxa ərazisində 11,657, Maqadan vilayəti ərazisində 2527, Kamçatka vilayətində 177, Çukotka Muxtar Dairəsi 1407 və Xabarovsk diyarında 1272 nəfər even yaşayır^[3]

Ukrayna ərazisində 2001 il siyahıya alınmasına görə burada 104 even yaşayır^[4]

1930—1934 illərdə Uzaq şərqdə Oxoxt-Even milli dairəsi mövcud olmuşdur.

2002 ilə olam məlumatlar^[5]

Saxa Respublikası:

Yakutsk şəhəri - 1213 nəf

Qataqay-Alıta kəndi - 726 nəf

Topolinoye kəndi - 671 nəf

Sebyan Kyoel - 648 nəf

Çokurdax kəndi - 363 nəf

Sasır kəndi - 354 nəf

Kustur kəndi - 296 nəf

Andeyoşkino kəndi - 271 nəf

Deputatskiy - 270 nəf

Berezovka kəndi - 267 nəf

Sayılık kəndi - 261 nəf

Saskılax - 247 nəf

Tiksi qəsəbəsi - 233 nəf

Xonuu kəndi - 212 nəf

Kazaçe kəndi - 179 nəf

Xayır kəndi - 178 nəf

Carqalax - 148 nəf

Çerskiy - 146 nəf

Olenoqorsk - 137 nəf

Yoçuqey kəndi - 129 nəf

Tomtor kəndi - 125 nəf

Kuberqanya kəndi - 115 nəf

Xandıqa qəsəbi - 115 nəf

Maqadan vilayəti:

Qijiqa kəndi - 332 nəf

Maqadan - 310 nəf

Ola - 292 nəf

Omsukçan - 286 nəf

Taxtoyamsk - 212 nəf

Qarmanda kəndi - 210 nəf

Evensk - 191 nəf

Seymçak - 127 nəf

Tauysk - 102 nəf

Kamçatka diyarı:

Esso kəndi - 498 nəf

Anavqay kəndi - 320 nəf

Xailino - 165 nəf

Ayanka kəndi - 157 nəf

Palana - 111 nəf

Çukot Muxtar Dairəsi:

Olom kəndi - 417 nəf

Anyoysk - 248 nəf

Anadır şəhəri - 142 nəf

Bilibino - 108 nəf

Xabarovsk diyarı:

Arka kəndi - 271 nəf

Ketanda - 166 nəf

Usçan - 103 nəf

Nyadbaki qəsəbəsi - 102 nəf

Evenlərin illərə görə sayı:

Dil

Altay dil ailəsinin Tunqus-macur dilləri qrupuna daxildir. Onda çox dialekti vardır. Onlar arasında şərq, qərb və orta dialektləri fərqlənir. Onların 52,5 % rus dilində sərbəst danışır və 27,4 % isə rus dilini doğma dil hesab edir. Onların formalaşması Pribaykal, Zabaykal və Şərqi Sibir ərazisində formalaşmışlar. Bu bizin eranın birinci minilliyinə təsadüf edir. Evenlərin bir hissəsi Yukagirlər və Yakutlar tərəfindən asimiliyasiya olunmuşlar. Rusların bölgəni işğal etməsindən sonra evenlər rusların təsir dairəsində asimiliyasiya olunmuşlar.

1932-ci ilə qədər even dili yazıya sahib olmamışdır. Ancaq rus əlifbası ilə yayı həyata keçilirirdi. Hazırda Evenlər arasında əsas ünsiyyət vastədi Rus dili və Saxa dilindən istifadə edilir.

İnancları

Evenlər rusların işğalından sonra bölgəyə gələn misionerlərin fəsliyyəti sayəsində kristianlığı qəbul etmişlər. XIX əsrin əvvələrində xristialıq onların bütün həyatına təsir göstərir. XIX əsrın əvvəllərində S. Popov rus əlifbaslndan istifadə edərək even dilində duaları tərtib eymişdir..

Mədəniyyət

Xüsusi geyimlərə malikdirlər. Geyimləri qadınlar tikirlər. Rusların təsiri ilə çib dəsmalları evenlər arasında istifadə edilir. Dəsmal tikişi qadınlar arasında məşhurlaşmışdır.

Even qadın geyimləri

Qidalanmalarına gəldikdə onların əsas təsərrüfatı maralçılıq olmasına baxmayaraq onlar ətə olan tələbatı həhşi heyvanların hesabına ödəyirdilər. Ov onların əsas məşğuliyyəti sayılır. Oçuluqda əsas sahələr balıqçılıq və suiti ovudur.

İstinadlar

↑ "Национальный состав населения Российской Федерации согласно переписи населения 2010 года". 2021-12-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-26.
↑ "Всероссийская перепись населения 2002 года". 2011-08-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-12-24.
↑ "Численность коренных малочисленных народов Российской Федерации по территориям преимущественного проживании (по итогам Всероссийской переписи населения 2002 г.)". 2017-10-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-19.
↑ "Распределение населения по национальности и родному языку по итогам Всеукраинской переписи населения 2001 qода". 2019-11-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-26.
↑ http://std.gmcrosstata.ru/webapi/opendatabase?id=vpn2002_pert Arxivləşdirilib 2019-07-12 at the Wayback Machine База микроданных Всероссийской переписи населения 2002 года

Mənbə

Evenlər Arxivləşdirilib 2012-07-12 at the Wayback Machine
Таежные охотники и оленеводы Сибири: эвенки и эвены Arxivləşdirilib 2013-04-11 at the Wayback Machine
Галерея Новосибирского государственного краеведческого музея Arxivləşdirilib 2006-02-04 at the Wayback Machine
Алексеева Сардаана Анатольевна. Семья и брак у эвенов (Конец XIX-начало XX вв.) ^{[ölü keçid]}

[Nac_total_2010-1] "Национальный состав населения Российской Федерации согласно переписи населения 2010 года". 2021-12-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-26.

[perepis-2] "Всероссийская перепись населения 2002 года". 2011-08-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-12-24.

[3] "Численность коренных малочисленных народов Российской Федерации по территориям преимущественного проживании (по итогам Всероссийской переписи населения 2002 г.)". 2017-10-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-19.

[4] "Распределение населения по национальности и родному языку по итогам Всеукраинской переписи населения 2001 qода". 2019-11-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-26.

[5] ttp://std.gmcrosstata.ru/webapi/opendatabase?id=vpn2002_pert Arxivləşdirilib 2019-07-12 at the Wayback Machine База микроданных Всероссийской переписи населения 2002 года

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]