Fələstin–İran münasibətləri
İran–Fələstin münasibətləri — İran və Qəzzə zolağı, Qərb sahili daxil olmaqla qismən tanınmış Fələstin dövləti arasında ikitərəfli diplomatik münasibətlər. İran rəsmi olaraq müstəqil Fələstin dövləti konsepsiyasını dəstəkləyir və Fələstin Dövlətini tanıyır. İranın ali lideri Əli Xamenei iki millət üçün iki dövlət yaratmaq planını rədd edir və Fələstin ərazisinin bölünməyəcəyinə inanır. İranın keçmiş prezidenti Mahmud Əhmədinejad isə hökumətin quruluşunu təyin etmək üçün bütün Fələstin əhalisi, o cümlədən İsrailin ərəb vətəndaşları üçün ümumi referendum keçirməyə çağırdı.
| İran–Fələstin münasibətləri | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
|
|||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
1979-cu ildə İran İslam İnqilabından əvvəl, Fələstin Azadlıq Təşkilatı İran müxalif qrupları ilə sıx əlaqə saxlayırdı. İslam İnqilabından sonra İran İsrail ilə müttəfiq münasibətləri dayandırdı və fələstinlilərin mübarizəsini dəstəkləməyə başladı. Bunun simvolu kimi İsrailin Tehrandakı səfirliyinin Fələstin Azadlıq Təşkilatının ehtiyacları üçün təhvil verilməsi olur[1].
Tarixi
redaktəŞahənşah Məhəmməd Rza Pəhləvinin dövründə İran Türkiyədən sonra İsraili tanıyan ikinci müsəlman ölkəsi oldu[2]. Fələstin Azadlıq Təşkilatı 1979-cu ildə İrandakı İslam İnqilabını dəstəklədi və inqilabın bitməsindən bir neçə gün sonra Fələstin Azadlıq Təşkilatının sədri Yasir Ərəfat İrandakı Fələstin nümayəndə heyətinə rəhbərlik etdi. Fələstinli nümayəndə heyəti kütləvi şəkildə qarşılandı və İranın yeni hakimiyyəti simvolik olaraq keçmiş İsrail səfirliyinin açarlarını Fələstin səfirliyinə verdi.
2000-ci ilin sentyabrında Camp Daviddəki sülh danışıqlarının nəticəsiz qalmasından sonra Əl-Əqsanın İntifadası başladı. Yasir Ərəfat Həmas və Fələstin İslami Cihad Təşkilatı tərəfdarlarının sərbəst buraxılmasını əmr etdi. 2002-ci ildə İsrail Hərbi Dəniz Qüvvələrinin xüsusi bir dəstəsi Fələstinli Karin A yük gəmisini ələ keçirdi, göyərtəsində İrandan Qəzzə zolağına gətirilməsi planlaşdırılan təxminən 50 ton müasir silah var idi.
Həmasın dəstəklənməsi
redaktəFələstin Milli Administrasiyasının sədri Mahmud Abbasın sözlərinə görə, Həmas bu həqiqəti inkar etsə də İran hökuməti tərəfindən maliyyələşdirilir[3]. İran Həmasa ölümcül hərbi yardım göstərir[4], o cümlədən “Fəcr-5”, “M-75” və “M-302” raketləri, həmçinin pilotsuz uçan aparatlar verir[5].
2004-cü ildə Yasir Ərəfatın ölümü və 2005-ci ildə İsrail qoşunlarının Qəzzə zolağından çıxarılmasından sonra İranın Həmasa yardımı daha da artdı. 2006-cı ildə Həmasın Fələstin seçkilərindəki qələbəsindən sonra xarici yardımlar dayandırıldı. Tehran əksinə Fələstin Milli Administrasiyasının rəhbəri Həmasa dəstək üçün xeyli miqdarda maddi yardım göndərdi.
2015-ci ilin iyul ayında Həmasın yüksək səviyyəli bir rəsmisi, təşkilatın İrandan yardım almadığını bəyan etdi. Buna səbəb kimi bəlkə də Həmasın Suriya vətəndaş müharibəsindəki üsyançılara verdiyi dəstək, habelə Səudiyyə Ərəbistanı[6] ilə əlaqələrin yaxşılaşdırılması ola biləcəyini söylədi.
Fələstin muxtariyyəti rəsmilərinin münasibəti
redaktəFələstin Muxtariyyətinin spikeri Nabil Əbu Rudayne, İranın keçmiş prezidenti Mahmud Əhmədinejad haqqında bu sözləri demişdir: “İran xalqını təmsil etməyən, seçki nəticələrini saxtalaşdırdığı üçün İran xalqına təzyiq göstərir və hakimiyyəti qəsb edir, buna görə onun Fələstinin prezidenti və ya nümayəndələri haqqında danışmağa hüququ yoxdur. ”[7].
2010-cu ilin sentyabrında İranın keçmiş prezidenti Mahmud Əhmədinejad Vaşinqtondakı sülh danışıqlarının məqsədlərinə çatmadığını bildirdi, çünki Həmas Fələstin xalqının həqiqi nümayəndəsidir. Fələstin Muxtariyyətinin nümayəndələri bu İranın açıqlamalarına “görünməmiş sərtlik” ilə cavab verdilər. Ömər Əl-Gül İranın “ölüm və məhv rejiminə” son qoymağın vaxtının gəldiyini söylədi. FƏTH sözçüsü Usama Al-Kavasmi İran Fələstini bölmək, vətəndaş müharibəsi aparmaq və ərəb dünyasının bir çox ölkələrində dinlərarası və etnik qarşıdurmalara sürükləmək istədiyini və bu səbəbdən də Fələstin xalqına fayda verə bilməyəcəyini söylədi[8].
İstinadlar
redaktə- ↑ Rachel Brandenburg, Iran and the Palestinians Arxivləşdirilib 2017-08-07 at the Wayback Machine, United States Institute of Peace
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2019-03-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-22.
- ↑ President Mahmoud Abbas: No To Violence, Terrorism, Gunfire, or Military Intifada Arxivləşdirilib 2011-09-27 at the Wayback Machine. Palestine-pmc.com (28 December 2009). Retrieved on 2010-08-21.
- ↑ "Why Is Iran Shipping Arm to Hamas and Hezbollah?". The Blaze. 25 December 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 May 2016.
- ↑ "Iran: The Regional Power behind the Hamas War Effort". Jerusalem Center For Public Affairs. 17 September 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 May 2016.
- ↑ "Senior Hamas official: No more military assistance from Iran". ynet. 29 November 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 May 2016.
- ↑ "PA hits back at Ahmadinejad: You have no right to speak about Palestine". 2010-09-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-22.
- ↑ www.memri.org. "The Palestinian-Israeli Negotiations – A Current Overview". MEMRI - The Middle East Media Research Institute. 7 October 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 May 2016.