Flap

Flaplar — təyyarələrdə ümumiyyətlə stabilizatorun arxa tərəfində yerləşir; Qanad gövdəsini artıraraq ilk növbədə daşıyıcı qüvvəni (L) və qismən də sürükləmə qüvvəsini (D) artıran komanda səthidir. Flaplar xüsusən enmə və qalxma kimi aşağı sürətlərdə, daha yüksək daşıyıcı qüvvə tələb edilən uçuşun fazalarında istifadə olunur (açıq vəziyyətə gətirilirlər). Bir çox təyyarə növündə flapların birdən çox tənzimləmə səviyyəsi (bucağı) vardır.

Effektləri

Flaplar daşınmanı artıraraq istənilən konfiqurasiyada təyyarənin perdovites sürətini azaldır (perdovites olmasını çətinləşdirir). Təyyarənin qalxması zamanı istifadə edildikdə, təyyarənin daha əvvəl yerdən qalxmasına imkan verir.
Flaplar sürüklənməni artırır. Bu təsir eniş zamanı enmə sürətini artırır. Təyyarədə qalxmadan sonra isə dırmaşma dərəcəsini azaldır və daha “dayaz” bir dırmaşmaya səbəb olur.
Flaplar açıq vəziyyətdə olarkən, təyyarənin burnu (pitch) flapsız vəziyyətdən daha aşağıdadır. Bu pilota daha yaxşı üfüqi görmə qabiliyyəti verir.

Təyyarələrin bəzi növlərində, güclü və həmləli küləklərdə flaplarsız eniş tövsiyə olunur, lakin müvafiq texniki sənədlərdə göstərilən qaydalara ciddi əməl olunmalıdır.

Flap və qanadcıq

Flaplar görünüşünə görə uzunlamasına oxda əyilmə (yuvarlanma) təmin edən qanadcıqlara bənzəyirlər, lakin vəzifələri çox fərqlidir. Qanadcıqlar bir-birinin əksi istiqamətində işləyir, yəni biri aerofili artırır, digəri azalır. Bu da, təyyarəni uzununa oxda əyilmə anı ilə təmin edir. Əks istiqamətdə işlədikləri üçün iki qanada tərs istiqamətdə aerodinamik güc verirlər, buna görə də qanadlara heç bir gərginlik tətbiq edilmir (qüvvə cütlüyü). Ancaq flaplar eyni istiqamətdə işləyir. Buna görə də hər iki qanadın eyni istiqamətdə qüvvəyə məruz qalması qanadda gərginlik yaradır. Bu gərginlik, an (moment) prinsipinə görə nə qədər qısa an (moment) qoluna sahib olarsa, o qədər aşağı olacaqdır. Bu, flapların qanad kökündə və qanadcıqların qanad ucunda yerləşməsinin səbəblərindən biridir. Çünki kökdəki flapların qanadın qırılmasına səbəb olacaq bir qüvvə yaratmaması çox vacibdir.

Flap növləri

Bir düz flap (gövdəyə yaxın olan hissə).

Düz flap (Plain): Sadə bir ox ilə quraşdırılmış qanad profilinin arxa hissəsi aşağıya doğru dönür. Qıvrım düz olduqda sapma olmur, amma qıvrım 15 dərəcə aşağıya doğrudursa, qaldırma effektini artırır və 40 dərəcə aşağıya doğru isə, qaldırma effektini azaldır. Kiçik təyyarələrdə istifadə edilir.
Bölünmüş flap (Split): Əsas qanadın arxa hissəsinin yuxarı səthi sabit qalsa da, alt səth bir oxun köməyi ilə aşağıya doğru əyilmişdir. Split Flap 1920-ci ildə Orville Wright və James M tərəfindən kəşf edilmiş, lakin 1930-cu illərdə yayılmışdır. Douglas DC-3 və C-47-də bölünmüş flapdan istifadə olunur.
Büzməli flap (Slotted): Flap və əsas qanad arasında bir boşluq var. Bu büzmə sayəsində qanadın alt səthindəki havanın bir hissəsi üst tərəfə keçərək üst səthdəki hava şəbəkələrinin səthdən çıxmasına mane olur.
Fowler flap: Bölünmüş flap növünün arxaya doğru sürüşən növüdür. Bu flap növü bir qovşaq ətrafında fırlanmır, müəyyən bir bucaq altında geriyə doğru sürüşür. Bu tip flaplar təkcə qanad sahəsini və qanad gövdəsini artırmır, həm də yüksək qaldırma qüvvəsi əldə edir və geriyə sürüşmə qüvvəsi yaratdığına görə təyyarə sürətini də aşağı salır. Fowler Flap 1924-cü ildə Harlan D. Fowler tərəfindən tapılmışdır.
Junkers flap: Qanadın səviyyəsindən bir qədər aşağı olan bir flap növüdür, qapalı vəziyyətdə qanadla paralel olaraq aşağıya bağlandıqda, düz flap kimi bükülür, ancaq qanadda bu baş vermir. O. Mader tərəfindən 1920-ci illərin əvvəllərində aşkar edilmiş və Junkers Ju 52-də geniş istifadə edilmişdir, lakin müasir ultra yüngül tipli təyyarələrdə bu gün də görmək mümkündür.