Gülarə Fərhadova
Gülarə Fərhadova (tam adı: Gülarə Məmməd Tağı qızı Fərhadova; 28 oktyabr 1944 – 27 oktyabr 2004) — Azərbaycan alimi, texnika üzrə elmlər doktoru, professor.
| Gülarə Fərhadova | |
|---|---|
| Gülarə Məmməd Tağı qızı Fərhadova | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ |
| Vəfat tarixi | (59 yaşında) |
| Vəfat yeri | Bakı, Azərbaycan |
| Vətəndaşlığı |
 SSRİ→ Azərbaycan |
| Milliyyəti | azərbaycanlı |
| Elm sahəsi | kimya |
| Elmi dərəcəsi | texnika üzrə elmlər doktoru |
| Elmi adı | professor |
| Təhsili | Azərbaycan Dövlət Universiteti (indiki BDU) |
Həyatı
redaktəGülarə Məmməd Tağı qızı Fərhadova 1944-cü il oktyabrın 28-də Bakı şəhərində qulluqçu ailəsində anadan olmuş, 1961-ci ildə Bakı şəhərinin 23 saylı orta məktəbini bitirdikdən sonra həmin ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki BDU) kimya fakültəsinə qəbul olunmuşdur. 1966-ci ildə BDU-nu bitirdikdən sonra Azərbaycan Elmlər Akademiyası Y.H.Məmmədəliyev adına Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunun nəzdindəki aspiranturada təhsil almış, 1969-cu ildən Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunda elmi və əmək fəaliyyətini davam etdirmişdir. 1969-1990-ci illərdə kiçik və böyük elmi işçi vəzifələrində çalışmış, 1990-cı ildən “Katalitik krekinq və piroliz” laboratoriyasının müdiri təyin edilmişdir.
Gülarə Fərhadova 1971-ci ildə texnika elmləri namizədi alimlik dərəcəsi almaq üçün “Qalxanvarı katalizator axınlı reaktorda katalitik krekinq prosesinin optimallaşdırılması və riyazi modelləş¬dirilməsi” mövzusunda namizədlik, 1991-ci ildə isə “Yüksək oktanlı benzin və C3-C5 izoparafin və izoolefin karbohidrogenlərinin alın¬ması üçün neft xammalının destruktiv izomerləşməsi” mövzusunda doktorluq dissertasiyalarını müdafiə etmişdir. 1995-ci ildə “Neft kimyası” ixtisası üzrə professor adına layiq görülmüşdür.
Professor Gülarə Məmməd Tağı qızı Fərhadova 2004-cü il oktyabrın 27-də Bakı şəhərində vəfat etmişdir.
Elmi fəaliyyəti
redaktəG.Fərhadovanın elmi işləri, əsasən heterogen kataliz proseslərinin texnologiyasına həsr edilmişdir. O, lift-reaktor sistemlərinin riyazi modellərini işləyib hazırlamışdır. Apardığı elmi tədqiqatları neft emalının dərinləşdirilməsinə və alınan məhsulların keyfiyyətlərinin yaxşılaşdırılmasına yönəlmişdir. İzoolefin karbohidrogenlərinin alınması məqsədi ilə katalitik krekinq və destruktiv izomerləşmə proseslərinin yeni modifikasiyası və onun elmi əsasları, biratomlu spirtlərin iştirakı ilə benzinin aşağı temperaturda zənginləşməsi prosesi, eləcə də katalitik krekinq prosesi üçün effektli promotorlar işlənib hazırlanmışdır. Həmçinin polietilen tullantılarının emalı prosesi əsasında yüksək oktan ədədli benzin komponenti alınmışdır. Əldə edilən elmi nəticələr Azərneftyanacaq və Sintetik Kauçuk İstehsalat Birliyində tətbiq edilmişdir.
Pirolizin maye məhsullarının kompleks emalı sxeminin işləməsində akademik Musa Rüstəmovun rəhbərlik etdiyi işçi qrupun tərkibində professor G.Fərhadova fəal iştirak etmiş, C5-fraksiyasının yeni katalitik kompleksin iştirakı ilə təmizlənməsindən sonra yüksək oktanlı benzin komponenti kimi istifadə olunmasının perspektivli olmasını elmi dəlillərlə sübuta yetirmişdir.
Professor Gülarə xanım Sülh Naminə Tərəfdaşlıq Proqramı çərçivəsində NATO ölkələri tərəfindən maliyələşdirilən və AMEA-nın institutları – Neft-Kimya Prosesləri İnstutu, Kataliz və Qeyri-Üzvi Kimya İnstitutu, həmçinin “TUBİTAK” (Türkiyə) ilə birgə yerinə yetirilən “Sülh və Təhlükəsizlik Naminə Elm Proqramı”nın fəal iştirakçısı olmuş, bu proqram çərçivəsində tədqiqat işlərinin yerinə yetirilməsi nəticəsində institutumuz bir neçə müasir xromatoqrafla təchiz edilmişdir.
Elmi Tədqiqatları
redaktəGülarə Fərhadova 1994-cü və 1996-cı illərdə Bakıda keçirilən I və II Beynəlxalq neft-kimya konfranslarının təşkilatçılarından biri olmuşdur. Onun apardığı elmi-tədqiqat işlərinin nəticələri 180 elmi əsərdə, o cümlədən, 22 müəlliflik şəhadətnaməsində öz əksini tapmışdır [1][2][3]. Rəhbərliyi ilə 10 elmlər namizədi hazırlanmış, akademik Y.H.Məmmədəliyev adına mükafata layiq görülmüş, o, NKPİ-nin nəzdində yaradılan İxtisaslaşmış Elmi Şuranın üzvü olmuşdur.
Əsas elmi əsərləri
redaktə- Babayev A.I., Rustamov M.I., Farchadova G.T., Kazimov S.M., Ibrahimov Kh.D. Complex refining of products using KTK-1 and KTK-2. 7th Annual roundtable «Refining and Petrochemicals in Russia and CIS countries», Germany, Berlin, 2003, р.3-16.
- Рустамов М.И., Кязимов С.М., Бабаев А.И., Фархадова Г.Т. Ибрагимов Х.Д. Рациональная схема переработки пироконденсата и фракции С6-С8 сумгаитского комплекса ЭП-300. Нефтепереработка и нефтехимия, 2004, №12, с.37-39.
- Бабаев А.И., Фархадова Г.Т., Кязимов С.М., Рустамов М.И. Ибрагимов Х.Д. Комплексная переработка жидких продуктов пиролиза производства ЭП-300 в присутствии различных каталитических систем. Процессы нефтехимии и нефте-переработки, 2005, №1(20), с.46-54.
- Babayev Ə.İ., Rüstəmov M.İ., Fərhadova G.T., Kazımov S.M., İbrahimov H.C. Ağır piroliz qətranının emalı. Azərbaycan kimya jurnalı. 2008, №1, s.198-201.
- Rüstəmov M.İ., Fərhadova G.T., Babayev Ə.İ., Kazımov S.M., İbrahimov H.C. Aromatik karbohidrogenlərin alınması üsulu. Azərbaycan Respublikasının Patenti И 2000 0193, 2000.
- Rüstəmov M.İ., Fərhadova G.T., Babayev Ə.İ., Kazımov S.M., İbrahimov H.C. Karbohidrogenlərin konversiyası üçün katalizatorun alınması üsulu. Azərbaycan Respublikasının Patenti И 2002 0001, 2002.
İstinadlar
redaktə- ↑ https://patentscope.wipo.int/search/en/detail.jsf?docId=SU28295898
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2020-02-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-02-18.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2020-02-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-02-18.
Mənbə
redaktəNeft-Kimya Prosesləri İnstitutunun alimləri: bioqrafik portret, elmə və təhsilə töhfələr. “Müəllim” nəşriyyatı. Bakı 2019. s.52.