Gürcüstan Sosial Demokrat Partiyası
Gürcüstan Sosial Demokrat Partiyası (Abr: GSDP) — XIX əsrin sonlarında, 1893-cü ildə Rusiya imperiyasının tərkibində olan Gürcüstan ərazisində yaranmışdır. Partiya sosializm və marksizm ideyaların yayılmasında mühüm rol oynamışdır. Partiya ilk növbədə fəhlələrin hüquqlarını müdafiə etmək və onların həyat şəraitini yaxşılaşdırmaq məqsədi ilə yaradılmışdır. GSDP, Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyası (RSDRP) ilə sıx əlaqədə olmuş və onun tərkibində fəaliyyət göstərmişdir.[1]
Gürcüstan Sosial Demokrat Partiyası (GSDP) | |
|---|---|
| Sədri | Spiridon Kediadır |
| Quruluş tarixi | 1893 |
| Dağılma tarixi | 1953 |
| Baş qərargah | Sergey Senyuşkin küç. 26 |
| İdeologiya | Vətəndaş Milliyətçiliyi |
| Mətbuat orqanı | Yeni Gürcüstan (ახალი საქართველო) |
| Üzvləri | Partiya üzvlərinin kateqoriyası (0 nəfər) |
1917-ci ilin Fevral inqilabı Rusiyada çar rejiminin devrilməsi ilə nəticələnmiş və Gürcüstanda da siyasi aktivliyin artmasına səbəb olmuşdur. Bu dövrdə GSDP Gürcüstanın müstəqillik hərəkatında əsas qüvvələrdən birinə çevrilmişdir. 1918-ci ildə Gürcüstan Demokratik Respublikasının elan olunmasından sonra GSDP hökumətdə hakim mövqeyə sahib olmuşdur. Partiyanın liderlərindən biri olan Noy Jordaniya 1918-1921-ci illərdə Gürcüstanın baş naziri kimi fəaliyyət göstərmişdir.[3]
Sovet işğalı və partiyanın dağılması (1921)
redaktə1921-ci ildə Gürcüstan Sovet Rusiyası tərəfindən işğal edildikdən sonra Gürcüstan Demokratik Respublikası devrilmiş və GSDP fəaliyyətini dayandırmışdır. Partiyanın bir çox üzvləri ya sürgün olunmuş, ya da həbs edilmişdirlər. Sovet hakimiyyəti illərində GSDP fəaliyyətini davam etdirə bilməmiş və partiya faktiki olaraq dağılmışdır.[4][5]
Müstəqillikdən sonra yenidən təşkilatlanma (1991 — müasir dövr)
redaktə1991-ci ildə Gürcüstanın yenidən müstəqillik qazanmasından sonra GSDP yenidən təşkil olunmuşdur. Lakin müasir Gürcüstan siyasətində partiyanın təsiri azalmışdır və o, kiçik bir siyasi orqan kimi fəaliyyət göstərir. Partiya bu gün də sosial-demokratik dəyərləri müdafiə etsə də, ölkənin siyasi həyatında əhəmiyyətli bir rol oynamır.
İdeologiya
redaktəGürcüstan Sosial Demokrat Partiyası marksizmə əsaslanan sosial-demokratik ideologiyanı müdafiə edir. Partiyanın məqsədləri arasında sosial ədalət, iqtisadi bərabərlik və fəhlə sinfinin hüquqlarının qorunması əsas yer tutur. Partiya dövlət nəzarətində olan iqtisadiyyatın inkişafını dəstəkləmiş və torpaq islahatlarını həyata keçirməyə çalışmışdır.[6]
Liderlər
redaktəGSDP-nin liderləri Gürcüstanın siyasi tarixində mühüm rol oynamış şəxslərdirlər. Partiyanın ən tanınmış liderlərindən biri Noy Jordaniya olmuşdur. Jordaniya, Gürcüstan Demokratik Respublikasının baş naziri olaraq, 1918-1921-ci illərdə ölkənin müstəqilliyi və dövlət quruculuğu prosesində əsas rol oynamışdır.[7]
İdarəçilər
redaktəGSDP-nin erkən vaxtlarında partiya üzvləri arasında bir neçə önəmli şəxs vardı ki, onlar partiyanın fəaliyyətinin təşkilində və ideoloji xəttinin müəyyənləşdirilməsində əsas rol oynamışdırlar. Noe Jordaniya, Akaki Çxenkeli və İrakli Tsereteli partiyanın idarəçiləri arasında ən tanınmış simalar idilər. Onlar Gürcüstanın müstəqilliyi naminə mübarizədə və Gürcüstan Demokratik Respublikasının yaradılmasında mühüm rol oynamışdırlar.[8]
Əlaqədar partiyalar və hərəkatlar
redaktəGürcüstan Sosial Demokrat Partiyası, Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyası (RSDRP) ilə sıx əlaqədə idi və onun ideoloji xəttini izləyirdi. Eyni zamanda, GSDP Qafqaz regionunda digər sosialist və sol qanad partiyaları ilə də əməkdaşlıq edirdi.
Partiyanın təsiri və mirası
redaktəGSDP, Gürcüstanın siyasi tarixində mühüm yer tutmuş bir partiyadır. Gürcüstan Demokratik Respublikasının yaradılmasında və onun qısa müddətli mövcudluğunda partiyanın oynadığı rol, Gürcüstanın siyasi tarixində əhəmiyyətli bir dövr kimi yadda qalmışdır. Müasir Gürcüstan Sosial Demokrat Partiyası isə bu irsi davam etdirərək sosial-demokratik dəyərləri müdafiə edir, lakin ölkənin siyasi həyatında əhəmiyyətli bir rol oynamaqdan uzaqdır.
Ədəbiyyat
redaktə- Sakartvelos Sabchota Demokratikuri Partia (GSDP) - (Gürcü dili)
- Suny, Ronald Grigor. "The Making of the Georgian Nation." Indiana University Press, 1994. - (İngilis dili)
- Jones, Stephen F. "Socialism in Georgian Colors: The European Road to Social Democracy, 1883-1917." Harvard University Press, 2005. - (İngilis dili)
- 1918 - Qafqazda mübahisəli ərazilər və silahlı toqquşmalar ili - BBC News Azərbaycan
Xarici keçidlər
redaktə- Kautsky K. Georgien. Eine sozialdemokratische Bauernrepublik. Eindrücke und Beobachtungen. Wien: Wiener Volksbuchhandlung, 1921. (Каутский К. «Грузия. Социал-демократическая крестьянская республика. Впечатления и наблюдения»)
- Mirian Méloua: La Ière République de Géorgie (1918—1921) Arxiv surəti 2 avqust 2018 tarixindən Wayback Machine saytında. 18.11.2013 (fr.)
- Mirian Méloua: La Ière République de Géorgie en exil en France Arxiv surəti 12 mart 2007 tarixindən Wayback Machine saytında. 24.06.2011 (fr.)
- Mirian Méloua: Géorgie: les partis politiques avant 1991. 21.02.2013 (fr.)
İstinadlar
redaktə- ↑ Sakartvelos Sabchota Demokratikuri Partia (GSDP) - (Gürcü dili)
- ↑ Sakartvelos Sabchota Demokratikuri Partia (GSDP) - (Gürcü dili)
- ↑ Suny, Ronald Grigor. "The Making of the Georgian Nation." Indiana University Press, 1994. - (İngilis dili)
- ↑ 1918 - Qafqazda mübahisəli ərazilər və silahlı toqquşmalar ili Arxivləşdirilib 2024-08-29 at the Wayback Machine - BBC News Azərbaycan
- ↑ Jones, Stephen F. "Socialism in Georgian Colors: The European Road to Social Democracy, 1883-1917. Arxivləşdirilib 2024-08-29 at the Wayback Machine" Harvard University Press, 2005. - (İngilis dili
- ↑ Sakartvelos Sabchota Demokratikuri Partia (GSDP) - (Gürcü dili)
- ↑ Sakartvelos Sabchota Demokratikuri Partia (GSDP) - (Gürcü dili)
- ↑ Sakartvelos Sabchota Demokratikuri Partia (GSDP) - (Gürcü dili)