Galanthus alpinus

Galanthus alpinus (lat. Galanthus alpinus) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin nərgizçiçəyikimilər fəsiləsinin xədicəgülü cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilmək təhlükəsində olanlar" kateqoriyasına aiddir – EN B1ab (i, ii, v) c (i, ii, iii)+ 2b(i) c (ii,v). Azərbaycanın nadir, Qafqazın endemik növüdür.

Galanthus alpinus
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Birləpəlilər Dəstə: Qulançarçiçəklilər Fəsilə: Nərgizçiçəyikimilər Yarımfəsilə: Amaryllidoideae Triba: Galantheae Cins: Xədicəgülü Növ: Galanthus alpinus
Beynəlxalq elmi adı
Galanthus alpinus Sosn., 1911
Şəkil axtarışı NCBI   197687 EOL   1088801

Botaniki xarakteristikası

Üzərində çiçək daşıyan gövdəsinin hündürlüyü 10-20 sm-dir və yarpaqlardan uzundur; çiçəkləmə dövründən sonra yarpaqlar böyüyür. Çoxillik ot bitkisidir. Soğanaq 15 mm hündürlükdə, 8-9 (10) mm diametrində, xaricdən parlaq-qonur pulcuqludur. Yarpaqları (çiçəkləmə dövründə) tünd-göy rəngdədir, xətvari, yastı və kütdür, alt tərəfdən fırlıdır, eni 7-15 (20) mm-dir. Çiçəkyanlığının xarici yarpaqcıqları əksinəyumurtaşəkili uzunsovdurlar, uzunluğu 10-20 (25) mm olub, daxili yarpaqcıqlardan uzundur; daxili əksinə yumurtaşəkilli-pazşəkilli yarpaqcıqların uc hissəsi dayaz oyuqludur. Çiçəkyanlığının xarici yarpaqları tərs-yumurtavari, uzunsov, 10-20 (25) mm uzunluğunda, daxildəkilərdən 2 dəfə uzundur. Daxildəkilər tərs – yumurtavari, pazşəkilli, dərin olmayan, oyuqlu, təpə hissəsində yaşıl ləkə var. Meyvəsi üç yuvalı, uzunsov və ya yumru, 7-25 mm uzunluqda, 4-20 mm enində, yaşıl, tam yetişən vaxtı sarı rənglidir. Toxumcaların sayı 6-27 arasında olur. BQ qərbi, BQ Quba sahəsinin rayonlarında aşağı və orta dağ qurşağında yayılmışdır. Meşələrdə, meşə talalarında, kolluqlar arasında bitir. Azərbaycan Respublikasının Qırmızı Kitabına daxil edilmiş nadir növdür.

Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri

Çiçəkləmə və meyvə əmələgəlmə dövrü fevral-mart (aprel) aylarına təsadüf edir. Soğanaqla, toxumla çoxalır. Aşağı və orta dağ qurşağında, meşədə, talada, koluqlar arasında rast gəlinir. Dekorativ bitkidir.

Yaşayış mühiti

Meşələrdə, meşə kənarında, kolluqlar arasında rast gəlinir.

Yayılması

Böyük Qafqazın Quba və qərb hissələri, Kiçik Qafqazın şimalı və mərkəzi.

Sayı və tendensiyası

Populyasiyası nadirdir, antropogen amillərdən asılıdır. Fraqmentləşmiş sahənin və yaşayış mühitinin keyfiyyətinin davamlı surətdə azlaması müşahidə olunur.

Məhdudlaşdırıcı amillər

Dekorativ bitki kimi yığılması, otların biçilməsi, mal-qara tərəfindən tapdalanması.

Mühafizə tədbirləri

Xüsusi qorunma tədbirləri görülməmişdir. 

Yarımnövləri

• Galanthus alpinus var. alpinus
• Galanthus alpinus var. bortkewitschianus (Koss) A.P.Davis