Hüzqəyl
Hüzqəyl (Ərəbcə: حزقيال, Həzqiyal) və ya Ezekiel (İvritcə: יְחֶזְקֵאל, Yezekiel) — İslamda[2] və Tövratın “Yehezekel kitabı”nda adı keçən peyğəmbərlərdən biridir. İslam ənənəsində o, Allahın elçilərindən biri və İsrail övladlarını doğru yola dəvət edən bir peyğəmbər kimi tanınır. Xristianlıqda və Yəhudilikdə isə onun adı daha çox Yezekiel peyğəmbər olaraq məşhurdur.
| Hüzqəyl | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | e.ə. 621[1] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | e.ə. 571 |
| Fəaliyyəti | vaiz[d], müəllif |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Hüzqəyl peyğəmbər Tanrıya iman və sədaqət simvolu olaraq həm Yəhudilikdə, həm Xristianlıqda, həm də İslamda dərin hörmətlə yad edilir. Onun həyatı və peyğəmbərliyi, ümidsizlik içində olan insanlara ümid, tövbə və Tanrıya bağlılığın əhəmiyyətini öyrədir. Diriliş möcüzəsi isə həm mənəvi, həm də fiziki dirçəlişin mümkünlüyünü göstərən ilahi bir mesaj kimi qəbul edilir.
Tövratda
redaktəTövratın “Yehezekel kitabı”nda Yezekiel:
1. Babil sürgünü dövründə peyğəmbər kimi tanınır. O, miladdan əvvəl 6-cı əsrdə, İsrail övladlarının Babilə sürgün edildiyi dövrdə fəaliyyət göstərmişdir.
2. Tanrının izzəti haqqında görüntülər almışdır: O, Tanrıdan müxtəlif vizyonlar (məsələn, Tanrının taxtı, “quru sümüklərin dirilməsi” möcüzəsi və s.) almışdır.
3. Tövbəyə çağırış: Yehezekel İsrail xalqını tövbə etməyə və Tanrının qanunlarına əməl etməyə çağırırdı.
4. Yeni müqavilə: O, Tanrının İsrail xalqı ilə yenidən bir müqavilə bağlayacağını vəd etmişdir.
İslamda
redaktəİslam ənənəsində Hüzqəyl (Hizqil və ya Yəzqil kimi də tanınır) Quranda birbaşa adı çəkilməsə də, onun haqqında bəzi rəvayətlər və təfsirlər mövcuddur:
1. Quru sümüklərin dirilməsi: Bəzi təfsirçilər, “Bəqərə” surəsinin 259-cu ayəsində qeyd edilən quru sümüklərin dirilməsi hekayəsini Hüzqəyl peyğəmbərə aid edirlər. Bu hekayədə bir şəxs (Hüzqəyl olduğu düşünülür) Allahın ölüləri necə diriltdiyini görür.
2. Bəni İsrailin dirçəlişi: Rəvayətlərə görə, Hüzqəyl peyğəmbər bir zamanlar ölmüş və çökmüş bir İsrail qövmünün yenidən dirçəlməsinə vasitəçi olmuşdur.
3. Tövbə və səbir: Hüzqəyl peyğəmbər İsrail övladlarını Allahın qanunlarına dönməyə və tövbəyə dəvət edirdi.
İlkin İslam mənbələrində
redaktəTarixçilərin dediyinə görə, Kalibdən sonra Bəni-İsrail üçün Hüzqəyl peyğəmbərliyə çatdı. İbni Əsir və Təbəri yazırlar ki, Hüzqəylə "İbnul-əcuz" (qarının oğlu) ləqəbini vermişdilər: “Çünki anası qoca arvad və sonsuz idi. Qoca vaxtında Allahdan uşaq istədi. Allah taala Hüzqəyli ona nəsib etdi.”
Təbərinin dediyinə görə, Hüzqəyl həmin Zulkifldir. Bu adın ona verilməsinin səbəbi o idi ki, yetmiş peyğəmbəri ölümdən qurtarandan sonra onlara dedi:
-"Siz arxayın gedin. Çünki bir nəfər mənim ölməyim sizin hamınızın ölümündən yaxşıdır." Yəhud Hüzqəylin yanına gəlib yetmiş peyğəmbərin yerini ondan soruşdular. Hüzqəyl onlara dedi:
-"Buradan getdilər. Onların hara getməyini mən bilmirəm.
Allah taala da Zulkifli onların şərrindən qorudu.
"Bəqərə" surəsində 243-cü ayədə Allah taala buyurur: -"(Ey Məhəmməd!) Minlərlə adamın (taundan) ölüm qorxusu ilə öz yurdlarını tərk edib getdiklərini görmədinmi? Allah onlara: "Ölün!" -dedi və sonra da (yenidən) diriltdi. Həqiqətən, Allah insanlara qarşı səxavətlidir, lakin insanların çoxu bunu bilmirlər."
Təfsirçilərin çoxu belə düşünürlər ki, bu ayə Hüzqəylin qövmü və onların sərgüzəştləri haqqındadır. Onların başına gələn hadisələri azacıq bir-birindən fərqli olaraq yazıblar. Kuleyninin "Rövzətul-kafi" kitabında bu ayənin təfsirində İmam Baqirdən (ə) nəql etdiyi hədisə görə onların sərgüzəştləri belə olub:
Onlar Şam şəhərlərinin camaatı idilər. Şəhər camaatının sayı yetmiş min nəfərə çatırdı. Müxtəlif fəsillərdə taun xəstəliyi şəhəri bürüyürdü. Onlar taun xəstəliyinin gəldiyini hiss edən kimi, varlı adamlar şəhərdən çıxıb başqa yerlərə gedirdilər. Yoxsul insanlar isə məcbur olub şəhərdə qalırdılar. Şəhərdə qalanlardan çoxu ölürdü. Şəhərdən çıxanların arasında isə az adam ölürdü. Nəhayət, qərara gəldilər ki, taun gələndə hamı şəhərdən çıxsın. Elə buna görə də axırıncı dəfə taun gələndə heç kəs şəhərdə qalmadı. Hamı qorxusundan qaçıb şəhərdən çıxdılar. Bir müddət başqa şəhərlərdə qaldılar. Axırda xaraba bir şəhərə çatdılar. Oranın camaatını taun xəstəliyi həlak etmişdi. Onlar həmin şəhərdə məskən saldılar. Elə ki, özləriylə gətirdikləri yükü açıb orada qalmağı qərara aldılar Allah tərəfindən onların ölüm hökmü verildi. Hamısı öldü. Bədənləri çürüyüb sümükləri yerdə qaldı. Oradan keçib gedənlər zaman keçdikcə onların sümüklərini bir yerə yığırdılar. Bəni-İsrail peyğəmbərlərindən Hüzqəyl adında bir peyğəmbər oradan keçərkən gözü toplanmış sümüklərə dəydi. Ağlayaraq üzünü Allahın dərgahına tutub dedi: -"Əgər iradə etsən bu dəqiqə onları dirildərsən. (Necə ki, onları öldürdün.) Təki şəhərlərini abad etsinlər, bəndələrin övlad dünyaya gətirsinlər və başqa bəndələrinlə sənə pərəstiş etsinlər."
Allah taala Hüzqəylə bir neçə kəlmə öyrətdi. (İmam Sadiq (ə) buyurur ki, o kəlmələr "İsmi-əzəm" idi.) Hüzqəyl elə ki, o kəlmələri oxudu sümüklər bir-biriylə birləşməyə başladılar. Hamısı dirilib Allaha zikr etməyə başladılar.
Hüzqyəl bu mənzərəni görən kimi dedi: -"Şəhadət verirəm ki, Allah taala hər bir şeyə qadirdir."
İmam Sadiq (ə) bu hadisəni nəql edəndən sonra buyurdu: -"Bu ayə onların barəsində nazil olub."
Şeyx Səduq rəvayət edir ki, İmam Rza (ə) Məmunun məclisində toplaşan başqa dinlərin alimlərilə mübahisə edərkən, o Casəliqə (məsihi dininin alimi) buyurdu: -"Hüzqəyl peyğəmbər də İsa ibni Məryəmin (ə) gördüyü işi gördü. Çünki 35 min adamın 60 il ölümlərindən keçəndən sonra Allahın izni ilə diriltdi.”
Təbərsi "Məcməul-bəyan" kitabında bəzi alimlərdən nəql edir ki, həmin işi Şəmun görüb.
Kəlbi, Zəhhak və Məqatildən nəql edirlər ki, Bəni-İsrail padşahlarından biri öz qövmünə düşmənlə vuruşmaq fərmanını verdi: “Lakin onlar ölüm qorxusundan özlərini xəstəliyə vurdular və müharibəyə getməkdən boyun qaçırtdılar. Onlar öz padşahlarına dedilər:
-"Sən bizi müharibəyə aparmaq istədiyin yerdə vəba xəstəliyi yayılıb. Nə qədər ki, xəstəlik orada var biz müharibəyə getməyəcəyik. Allah taala ölümü onlara göndərdi.
Onların padşahı da nifrin edib dedi:
-"Ey Musa və Yəqubun Allahı! Sən özün bəndələrinin itaətsizliyini görürsən. Onlara öz nişanələrindən birini göstər ki, başa düşsünlər ki, sənin fərmanından qaçmaq olmaz." Allah taala onların hamısını həlak etdi. Yeddi gün keçəndən sonra bədənləri şişib iyləndi. Camaat onları basdırmağa gəldilər. Lakin dəfn edə bilmədilər. Buna görə də onların cəsədlərinin ətrafına divar çəkdilər. İllər keçəndən sonra bədənləri çürüyüb sümükləri qaldı. Bu zaman Hüzqeyl oradan keçərkən onları görüb təəccüb etdi. Onlar haqqında fikrə getdi. Allah taala Hüzqeylə vəhy etdi: -"Ey Hüzqəyl, istəyirsənmi sənə öz nişanələrimdən birini göstərim? İstəyirsənmi ölülərin necə dirildiyini sənə göstərim?" Hüzqəyl dedi: -"Bəli". Allah taala onları diriltdi.
Rəvayətlərdə nəql olunur ki, həmin qövm diriləndən sonra bir neçə il yaşadı. Sonra təbii ölümlə dünyadan getdilər.
Əhəmiyyəti
redaktə1. Dirilmə simvolu: Hüzqəyl həm Tövratda, həm də İslam rəvayətlərində ölmüş bir qövmün Allahın iradəsi ilə yenidən dirilməsi ilə əlaqələndirilir. Bu, həm fiziki, həm də mənəvi dirilişi təmsil edir.
2. Sədaqət və səbir: O, çox çətin dövrlərdə Allahın mesajını yaymağa çalışan peyğəmbərdir.
3. Vizyonlar və möcüzələr: Hüzqəyl peyğəmbərin vizyonları dərin dini və mənəvi simvolizm ehtiva edir. O, İsrail xalqını yenidən iman və sədaqət yoluna çağıraraq həm ruhən, həm də fiziki dirilişin mümkün olduğunu göstərir.
Möcüzələri
redaktə1. Quru sümüklərin dirilməsi: İslam mənbələrində bu hekayə Tövratda olduğu kimi önəmlidir. Allah Hüzqəylə quru sümüklərin dolu olduğu bir vadiyə gedib baxmasını əmr edir. Daha sonra o, Allahın əmri ilə bu sümüklərin dirilib yenidən canlı insanlara çevrildiyini görür. Bu hadisə, həm Tanrının qüdrətinin təzahürü, həm də insanların ümidsizliyi aşması üçün bir dərsdir.
2. Babil sürgünündə möcüzələr: Rəvayətlərə görə, Hüzqəyl, İsrail xalqının Babil sürgünü zamanı mənəvi zəifləmələrini görərək onlara Tanrıya dönməyin vacibliyini izah etmiş və səbir nümayiş etdirərək xalqı yenidən ruhlandırmışdır.
3. Ölülərin dirilməsi ilə iman artırmaq: İslam və Yəhudi ənənələrində Hüzqəylin bu hadisəsi Allahın ölümlə həyat üzərindəki hökmranlığını və yenidən dirilmənin həqiqiliyini göstərmək üçün bir simvol hesab edilir.
Tövsiyələri və Mesajları
redaktə1. Tövbə və Yenidən Başlama: Hüzqəyl, insanların Tanrıya qayıtması, günahlarını etiraf etməsi və tövbə etməsi lazım olduğunu vurğulayan peyğəmbərlərdəndir.
2. Tanrının Qüdrəti: Onun möcüzələri Allahın hər şeyə qadir olduğunu göstərir və insanlara iman etmənin əhəmiyyətini öyrədir.
3. Dirçəliş Ümididir: Onun peyğəmbərlik missiyası ruhən və fiziki olaraq düşkün vəziyyətdə olan insanlara ümid və dirçəliş gətirmək olmuşdur.
Məzarının Yeri
redaktəHüzqəyl peyğəmbərin məzarı haqqında müxtəlif rəvayətlər mövcuddur:
1. İraqın Əl-Kifl şəhəri: Əksər mənbələr onun məzarının İraqın Əl-Kifl şəhərində yerləşdiyini bildirir. Burada “Hüzqəylin məqbərəsi” adlanan bir ziyarətgah mövcuddur.
2. Fələstin və ya digər yerlər: Bəzi mənbələr onun məzarını Fələstində yerləşdiyini qeyd edir.
Həmçinin bax
redaktəİstinadlar
redaktə- ↑ http://timeline.biblehistory.com/period/the-exile.
- ↑ Qutbi Ravəndi, Qisəsul-ənbiya, Məşhəd, h.q 1409, s.242-254