Haber-Veys reaksiyası

Haber-Veys reaksiyası- H₂O₂ (hidrogen peroksid) və superoksidin (• O₂−) OH hidroksil radikalıdır. Reaksiya oksidləşdirici olaraq qəfəsdə baş verə bilər. Dəmir ionları katalizator olaraq iştirak edir və reaksiya kifayət qədər yavaş gedir. Reaksiyanın birinci mərhələsi Fe³⁺ -nın reduksiya olunması ilə başlayır:

Fe³⁺ + •O₂⁻ → Fe²⁺ + O₂

İkinci mərhələ:

Fe²⁺ + H₂O₂ → Fe³⁺ + OH⁻ + •OH

Fe katalizatoru üçün ümumi reaksiya:

•O₂⁻ + H₂O₂ → •OH + OH⁻ + O₂

Reaksiyanın adı Frits Haber və onun tələbəsi İosif Veysin şərəfinə adlandırılmışdır.

Tarix

1931-ci ildə alman kimyaçısı və kimya üzrə Nobel mükafatçısı Frits Haber və tələbəsi İosif Veys Haber-Weiss reaksiyası adlanan zəncirvari reaksiyanı belə izah etmişlər:

• (1) HO^• + H₂O₂ → H₂O + O₂^•- + H⁺
• (2) O₂^•- + H⁺ + H₂O₂ → O₂ + HO^• + H₂O

Lakin 1947-ci ildə Corc superoksid və hidrogen peroksid (2) arasındakı reaksiyanın superoksid parçalanmasının sürətli reaksiyasına nisbətən əhəmiyyətsiz olduğunu göstərdi:

• (3) O₂^•- + H₂O₂ → OH⁻ + HO^• + O₂

1949-cu ildə Veys bu dəlilləri qəbul etdi və Haber- Veys reaksiyası uzun müddət unuduldu. 1970-ci ildə Boşamp və Fridoviç superoksidin toksik təsirlərini izah etmək üçün unudulmuş bir reaksiyanı canlandırdılar, lakin 1970-ci illərdə aparılan laboratoriya tədqiqatları göstərdi ki, bu reaksiya üçün sürət sabitinin 1 M-1с-1 və ya daha az olması Corcun əvvəlki nəticələrini təsdiqlədi. Superoksid və hidrogen peroksid arasındakı reaksiyanın yenidən əhəmiyyətsiz olması təsdiqləndi və superoksidin toksikliyi Fentonun reaksiyasında öz əksini tapdı:

• (4) Fe²⁺ + H₂O₂ → Fe³⁺ + HO^- + HO^•

1994-cü ildə Kan və Keşa sərbəst oksigeni almaq məqsədilə Haber- Veys reaksiyasına müraciət etdilər. Hal-hazırda superoksidin toksikliyi Fenton reaksiyası ilə izah edilir.

Mənbə

1. W. H. The Haber-Weiss cycle – 70 years later (неопр.) // Redox Report. — 2001. — Т. 6, № 4. — С. 229–234. — doi:10.1179/135100001101536373.
2. Haber F., Weiss J. On the catalysis of hydroperoxide. (англ.) // Naturwissenschaften (англ.)русск. : journal. — 1932. — Vol. 20. — P. 948–950.
3. Fenton H. J. H. Oxidation of tartaric acid in presence of iron (англ.) // Journal of the Chemical Society (англ.)русск. : journal. — Chemical Society, 1894. — Vol. 65, no. 65. — P. 899–911.
4. Goldstein Sara, Meyerstein Dan, and Czapski Gidon. The Fenton reagents (англ.) // Free Radical Biology and Medicine (англ.)русск. : journal. — 1993. — Vol. 15, no. 4. — P. 435–445. — doi:10.1016/0891–5849(93)90043-T.