Henrix Mann
Henrix Mann - (27 mart 1871-11 mart 1950) Alman ədəbiyyatının məşhur söz ustası - yazıçı, publisist. Əsərlərində bir çox siyasi və sosial mövzulara toxunmuşdur. Təsadüfi deyil ki,onun zəngin irsində publisistika xüsusi yer tutur. Tomas Mannın böyük qardaşıdır.
Həyatı redaktə
Almaniyanın böyük realist yazıçısı Henrix Mann 1871-ci ildə Lübek şəhərində varlı tacir ailəsində anadan olmuşdur anadan olmuşdur.Lübekin iqtisadiyyat və maliyyə senatoru və buğda satışı ilə məşğul olan,həmçinin gəmi kompaniyasına sahib olan Tomas Yoxan Henrix Mann və Yuliya da Silva Brunpsun böyük oğlu, Tomas Mannın böyük qardaşıdır. Ondan başqa ailədə iki bacı və qardaş da var idi.[1] Braziliya mənşəlli anası çox savadlı qadın idi və onların tərbiyəsində böyük rol oynamışdır, geniş humanitar təhsil verməyə çalışmışdır. 1889-cu ildə gimnaziyanı bitirdikdən sonra Drezdenə gedir. Daha sonra Berlinə gələrək Berlin Humbolt Universitetində tarix və filologiyadan muhazirələrə qulaq asır, burada 1891-1892-ci illərdə "Fişer kitab evi"-də könüllü şəkildə çalışaraq kitab ticarəti işini öyrənir. 1891-ci ildə atası vəfat edir və onlara məxsus firma ləğv edildiyinə görə ailəsi Bavariyanın paytaxtı Münhenə köçür. Varisi olduğu miras kifayət qədər olduğundan və maddi vəziyyati yaxşı olduğundan o, azad ədib yolunu seçir və aparıcı alman ziyalılarının sıralarına qoşulur. 2 il müddətində qardaşı Tomas Mann ilə birlikdə Avropaya səyahət etmişdir. Praqalı aktrisa Mariya Kanova ilə ailə həyatı qurur. Onun E.Zolya haqqında yazdığı məqaləsi və "Unrat müəllim və bir tiranın sonu" adlı romanı Veymar Respublikası dövründə ona məşhurluq gətirir.
Vilhelm monarxiyasının 1918-ci ildə süqutu və burjua-demokratik Veymar Respublikasının yaranmasını Mann ruh yüksəkliyi ilə qarşıladı. Bu dövrdə yazıçı ölkənin siyasi həyatında fəal iştirak etmişdir. O, 1919-cu il inqilabi mübarizənin iştirakçılarına amnitsiya verilməsini tələb edir, Sakko və Vansettin edamına etiraz aksiyası edir. 1921-ci ildə Henrix Mann Berlində yerləşən Prussiya incəsənət akademiyasının üzvü seçilir. 1931-ci ildə o, bu akademiyanın bədii ədəbiyyat bölməsinin sədri təyin olunur. Hitler hakimiyyətə gələrkən yazıçı akademiyadan çıxarılır.
1931-ci ildə Albert Eynşteyn və başqa məşhur şəxslərlə birlikdə "Birlik üçün təcili çağırış" ( Urgent Call for Unity ) adlı məktubu imzalayanlardan biri olmuşdur.
1933-cü ildə Üçüncü Reyx dövründə "istənməyən adam" adı ilə damğalanır və "Reyxstaq yanğını" adlı hadisədən öncə vətəni tərk edir. Bir müddət qaçaraq Fransanın Paris şəhərində yaşayır. 1933-cü ildə xaricdə Almaniya yazıçılar ittifaqı öz fəaliyyətini bərpa edir və onun sədri vəzifəsinə H.Mann təyin edilir. Daha sonra isə Portuqaliyaya və 1940-cı ildə Amerika Birləşmiş Ştatları -ın Los-Anceles şəhərinə köçmüş və yaradıcıllığına burada davam etmişdir.
Henrix Mann faşizmin darmadağın edilməsini ürəkdən alqışlayanlardan biri olmuşdur. 1945-ci ildə mayın 2-də Berlin faşistlərdən azad olunan kimi yazıçı həmvətənlərərinə təbriklə müraciət etmişdir. O, vətənə qayıtmağa çalışırdı. Onun məqsədi yeni Almaniyanın ictimai mübarizə və həyatında iştirak etmək idi, Demokratik Almaniya yazıçını gözləyirdi. Hətta onu İncəsənət Akademiyasına prezident də təyin etmişdilər.
Yazıçı "Stefan Batori" gəmisinə bilet alıb vətənə yola düşməyə hazırlaşırdı. Ancaq Henrix Mann 1950-ci il martın 12-də Kaliforniya ştatının Santa Monika şəhərində qəflətən vəfat etdi və vətəninə dönmək ona nəsib olmadı.
Əsərləri redaktə
İlk dəfə " Bir ailədə " adlanan novellalardan ibarət kitabı çap olunmuşdur. Bədii cəhətdən zəif olan bu əsəri yazıçının ilk qələm təcrübəsi kimi qiymətləndiririk. 1900-cü ildə " Həsrəti çəkilən adam " adlı ilk iri həcimli əsərini yazır. Əsər Onore de Balzak -ın əsərlərini xatırladır. Burada da əyalətdən gəlmiş bir gəncin yeni mühitdə özünü necə aparması verilmişdir. Realist və satirik qələmlə yazılan bu ilk romanında burjua mühiti ifşa edilir.
1902-1903-cü illər arasında " İlahələr " əsərini yazır. Roman 3 cilddən ibarət trilogiyadır. Hissələr "Diana", "Minevra", "Venera" adlanır. Trilogiyada cəmiyyətlə sənət arasındakı ziddiyyətlərin təsviri yer tutur. Həmçinin romanda üç məsələnin həllinə çalışmışdır: ictimai həyat, sənət və məhəbbət. Baş qəhrəman hersongiya Assi də daxil olmaqla buradakı obrazlar romantik sürətlərdir.
Ədibin yaradıcıllığında mühüm yer tutan əsərlərdən biri də 1905-ci ildə yazdığı " Unrat müəllim və ya Bir tiranın sonu " əsəridir. Əsər satirik üslubda yazılaraq Prussiya tərbiyə sistemi, məktəblərdəki kazarma üsulu və belə tərbiyənin törətdiyi nəticələr tənqid edilir.
Henrix Mann hekayə və romanlarla yanaşı dram əsərləri də yazmmışdır. Bu cəhətdən onun 1913-cü ildə yazdığı Madam Laqre" pyesi diqqəti cəlb edir. Mövzusu Böyük Fransa inqilabı -dan götürülən əsərdə bir fərdin cəsarətinin minləri ayağa qaldıra biləcəyi fikri dəstəklənir. H.Mann " Oğurlanmış sənədlər " , " Qretxen " kimi novellalar da yazmışdır.
1914-cü ildə Birinci Dünya Müharibəsi başlanan zaman isə məşhur " Sadiq təbəə " romanını tamamlayır. Əsər 1918-cü ildə çap edilir. Bu roman da forma etibarı ilə "İmperiya" trilogiyasının birinci hissəsidir. İkinci hissə "Yoxsullar" 1917-ci ildə meydana gəlib. Üçüncü hissə olan "Baş" romanında yazıçı 1890-1918-ci illər Almaniyasını göstərmək istəmişdir. Burada Almaniyanın diplomatik aləmi təsvir edilir.
1933-cü ildə " Nifrət " adlı kitabı çap olunur. Yazıçı burada Adolf Hitler və onun tərəfdarlarını ifşa edir.
1935-1939-cu illərdə " IV Henrixin gəncliyi " ," IV Henrixin kamilliyə çatması ", romanlarını yazır. Hər iki əsər Fransa tarixindən götürülmüşdür və XVI əsr Fransası təsvir edir.[2]
Publisistik fəaliyyəti redaktə
1905-ci ildən başlayaraq o, mütərəqqi jurnal və qəzetlərdə məqalələrlə çıxış edir. "Bir dostluq haqqında", "Flober və Jorj Sand", " Höte və Volter" və s. məqalələrində realizmi müdafiə edirdi. Müəllif göstərirdi ki, Höte idrakın əzəmətli qəsrindən baxaraq hər şeyə istehza edir. Volter isə xarabalıq və tüstü-duman içində insanlıq üçün vuruşur. Buna görə də, o, üstünlüyü Volterə verirdi. 1911-ci ildə alman parlamentini ifşa edən satirik "Reyxstaq" məqaləsini yazır. Faşitlər həkimiyyətə gələndən sonra ölkədən qaçmalı olan yazar daim faşizmə qarşı kəskin mövqedə durduğu publisistik əsərləri ilə çıxış etmişdir və bu illərdə publisistik fəaliyyətlə daha çox məşğul olur. 1933-cü ildən sonra "Mərdlik", "O gün gələcək" adlı publisistik məqalələrin toplandığı kitabları çap olunur.
İstinadlar redaktə
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-03-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-03.
- ↑ "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2022-03-31 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2016-04-03.