Hibrid müharibəsi
Hibrid müharibəsi (ing. hybrid warfare) - təcavüzkarın klassik hərbi müdaxiləyə müraciət etmədiyi, ancaq gizli əməliyyatlar, təxribatlar, kiberhücumlar kombinasiyasından istifadə edərək düşmən bölgəsində fəaliyyət göstərən üsyançılara dəstək verən müharibə növüdür.[1] Eyni zamanda, bu müharibə növündə hərbi əməliyyatlar ümumiyyətlə aparılmaya bilər və rəsmi nöqteyi-nəzərdən sülh dövründə hibrid müharibəsi davam edə bilər.[2]
Təcavüzkar bu hərəkətlərin strateji əlaqələndirilməsini həyata keçirir, eyni zamanda münaqişədə iştirakını inkar etmə ehtimalını saxlayır. XX əsrin sonu - XXI əsrin əvvəllərindəki hibrid müharibələrinin klassik nümunəsi kimi Əfqanıstandakı müharibələr (SSRİ-nin Əfqanıstan müharibəsinin başlanğıc dövründəki hərəkətləri (1979-1989), həmçinin ABŞ, Pakistan, Çin və digər dövlətlərin mücahidlərə dəstək verməsi və Talibana qarşı silahlı mübarizə zamanı etdiyi hərəkətlər) göstərilir.[1] Hibrid müharibəsindən əvvəl asimmetrik müharibə ola bilər. Üsyançıların döyüş bacarıqları böyüdükcə asimmetrik müharibə hibrid müharibəyə çevrilə bilər. Belə ki, N. Popesku hesab edir ki, 2000-ci ildə "Hizbullah"ın İsrail ordusuna qarşı hərəkətləri artıq hibrid müharibəsinin bir variantı idi.
Tərifi
redaktəHibrid müharibənin müntəzəm ("simmetrik") döyüş əməliyyatlarını asimmetrik müharibələrin elementləri ilə birləşdirən müharibə kimi başqa bir tərifi də var. Məsələn, C.Mak Kuin[3] hibrid müharibəni "simmetrik və asimmetrik müharibələrin birləşməsi" olaraq izah edir. Belə izah ilə problem göz qabağındadır: Mak Kuin bu təriflə "bütün müharibələrin potensial hibrid olduğunu" etiraf etməyə məcburdur.
F.Hoffman[4] daha dəqiq izah verir: hibrid müharibələrdə asimmetrik komponent şərti döyüşlərdən fərqli olaraq döyüş bölgəsində həlledici əməliyyat əhəmiyyəti daşıyır, burada asimmetrik oyunçuların (məsələn, partizanların) rolu təhlükəsizliyi qorumaq üçün düşmən qüvvələrini yönləndirməkdir. Gələcəkdə bu izahlar arasında qarışıqlığın qarşısını almaq üçün Hoffman, asimmetrik komponentin məqsədinin düşmən qüvvələrini əsas müharibə teatrından uzaqlaşdırmaq və komanda və nəzarətdə çətinliklər yaratmaq üçün müharibələrə "kombinə edilmiş (birləşmiş) müharibə"[5] ifadəsini istifadə etməyi təklif edir. P.Mansur belə bir bölgünü dəstəkləmir.[6]
Xüsusiyyətləri
redaktəHibrid müharibənin xarakteri təcavüzkarın uzun müddət düşmənə qarşı strateji səbrini sınamaqla uzun müddət düşmənçilik hərəkətləri etməyə imkan verir - ümumiyyətlə vaxt hibrid müharibə metodlarından istifadə edərək tərəfin xeyrinə oynayır. Bu təsir, xüsusilə düşmən ərazidə hibrid müharibəsində iştirak edən nizamlı bir ordunun vəziyyətində hiss olunur. Ərəbistanlı Laurens ərəb üsyanı ilə əlaqədar olaraq qeyd edirdi ki: "Yalnız müharibə kifayət qədər davam etsə, sonda qələbəyə çatmaq mümkündür."[7]
Tarixi
redaktəHibrid müharibələri qədim dövrlərdən bəri məlum idi, baxmayaraq ki, o dövrdə texnologiyalar təmamən fərqli idi: məsələn, Popesku qədim zamanlarda quyuların zəhərlənməsi kimi hibrid müharibəsi üsullarına istinad edir. O, cümlədən şəhər müdafiəçilərinə rüşvət verdilər ki, qalanın qapılarını açsınlar.[1]
Daha bir maraqlı tarixi nümunə isə Mənsur[6] tərəfindən göstərilir. Belə ki, eramızdan əvvəl V əsrdə Peloponnes müharibəsində spartalıların zəif nöqtəsi qiyamların qarşısını almaq üçün Lakoniya və Messeniyada əhəmiyyətli hərbi qüvvələrin saxlanılmasını tələb edən kölə-ilotlar idi. İlotların Pilosa qaçışı və qiyam qorxusu spartalıları danışıqlara getməyə məcbur etmişdi.
Nümunələr
redaktə
Myurey və Mənsur tərəfindən redaktə olunan kollektiv müəlliflərdən ibarət kitabda antik dövrdən XX əsrin ikinci yarısına qədər hibrid müharibələrinin doqquz nümunəsini təhlil edirlər:
1. Romalıların Alman torpaqlarını istila etməsi.
2. Doqquz illik müharibə (1594-1603-cü illərdə ingilislərin İrlandiyada üsyanı yatırması).
3. Amerika inqilabı.
4. Pireney müharibələri.
5. ABŞ-da vətəndaş müharibəsi.
6. Fransa–Prussiya müharibəsi.
7. Böyük oyun.
Ədəbiyyat
redaktə- Williamson Murray, Peter R. Mansoor. Hybrid Warfare: Fighting Complex Opponents from the Ancient World to the Present. Cambridge University Press. 2012.
- Marton, Péter. Evolution in military affairs in the battlespace of Syria and Iraq // Corvinus Journal of International Affairs . 2 (ingilis) (2—3). 2018. P. 30—41.
- Клименко С. (полковник) «Теория и практика ведения „Гибридных войн“ (по взглядам НАТО) 2015» // «Зарубежное военное обозрение» № 5, 2015 год, С. 109—112
- Манойло А. В. Цветные революции в контексте гибридных войн // Право и политика. 2015. 1400—1405. doi:10.7256/1811-9018.2015.10.15308.
- Пухов Р. Н. Миф о «гибридной войне». Никаких принципиально новых действий наша армия в Крыму и на Украине не вела // Независимое военное обозрение, 29.05.2015
- Половенко О., Грозный О. «Гибридная война: миф или реальность?», «Красная звезда», 02.02.2015
- Bond, Margaret S. Hybrid War: A New Paradigm for Stability Operations in Failing States (PDF). Carlisle Barracks, Pa: USAWC Strategy Research Project. U.S. Army War College. 2007.
- Cuomo, Scott A.; Brian J. Donlon. Training a 'Hybrid' Warrior. (naməlum dil). Marine Corps Gazette. 2008. 2010-10-17 tarixində arxivləşdirilib.
- Fleming, Brian P. The Hybrid Threat Concept: Contemporary War, Military Planning and the Advent of Unrestricted Operational Art. Fort Leavenworth, KS: U.S. Army School of Advanced Military Studies (SAMS), U.S. Army Command & General Staff College. 2011.
- Glenn, Russell W. Thoughts on Hybrid Conflict (PDF). (naməlum dil). Small Wars Journal.
- Grant, Greg. Hybrid Wars. Government Executive. 2008. Arxiv surəti 8 avqust 2010 tarixindən Wayback Machine saytında
- Hoffman, Frank G. Future Thoughts on Hybrid Threats (PDF). (naməlum dil). Small Wars Journal.
- Hoffman, Frank G. How Marines are preparing for hybrid wars. (naməlum dil). Armed Forces Journal. — 2006. mart.
- Hoffman, Frank G. Hybrid warfare and challenges (PDF). JFQ: Joint Force Quarterly. 2009. 34–48.
- Hoffman, Frank G; Mattis, James N. Future Warfare: The Rise of Hybrid Wars Proceedings (PDF). 2005. 18–19. Arxiv surəti 27 sentyabr 2017 tarixindən Wayback Machine saytında
- Killebrew, Robert. Good advice: Hybrid warfare demands an indirect approach. (journal) (ingilis). Armed Forces Journal. — 2008. iyun.
- Pindjak, Peter. http://www.nato.int/docu/review/2014/Also-in-2014/Deterring-hybrid-warfare/EN/index.htm (#bare_url_missing_title). (journal) (ingilis). NATO Review. 2014. ISSN 0255-3813.
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 3 Popescu, Nicu. Hybrid tactics: neither new nor only Russian Arxivləşdirilib 2016-10-30 at the Wayback Machine. EUISS Issue Alert 4 (2015).
- ↑ Мартон, 2018, прим. 3
- ↑ McCuen, John J. Hybrid wars Arxivləşdirilib 2016-10-29 at the Wayback Machine. // Military Review 88.2 (2008): 107. (ing.)
- ↑ Hoffman, Frank G. Conflict in the 21st century: The rise of hybrid wars Arxivləşdirilib 2017-01-07 at the Wayback Machine. Arlington, VA: Potomac Institute for Policy Studies, 2007. (ing.)
- ↑ Hoffman, Frank G. Hybrid vs. compound war Arxivləşdirilib 2016-10-30 at the Wayback Machine. // Armed Forces Journal (2009): 1-2. (ing.)
- ↑ 1 2 Murray, 2012
- ↑ Wilson, 1989, p. 136. Lawrence wrote to his parents "We are obviously only meant as red herrings to give an archaeological colour to a political job."