Hidroksilamin

Hidroksilamin NH₂OH – asanlıqla suda həll olaraq NH2ОН•Н2О hidratı əmələ gətirən rəngsiz kristallardır.

Hidroksilamin
Ümumi
Kimyəvi formulu	NH₂OH
Molyar kütlə	33,0298 q/mol
Fiziki xassələri
Sıxlıq	1,21 q/sm³
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi	33 °S
Qaynama nöqtəsi	58 °S
Alışma temperaturu	129 °S
Kimyəvi xassələri
Turşunun dissosasiya sabiti $pK_{a}$	5,97 ± 0,01
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm.	[7803-49-8]
PubChem	787
RTECS	NC2975000
ChEBI	15429
ChemSpider	766

Xassələri

• Zəif əsasi xassəyə malik olduğundan sulu məhlulda dissosasiya olunur.

${\mathsf {NH_{2}OH+H_{2}O\rightarrow [NH_{3}OH]^{+}+OH^{-}}}$ K_o = 2×10⁻⁸

• pK=14,02 ilə turşu xassəsində də dissosasiya edə bilər.

${\mathsf {NH_{2}OH+H_{2}O\rightarrow NH_{2}O^{-}+H_{3}O^{+}}}$

Turş sulu məhlulda hidroksilamin davamlıdır, lakin kecid metal ionları onun çevrilməsini katalizləşdirir. NH₃ kimi, hidroksilamin turşularla reaksiya girərək hidroksilamin duzlarını əmələ gətirir, məsələn;

${\mathsf {NH_{2}OH+HCl\rightarrow [NH_{3}OH]Cl}}$

Havada birləşmə qeyri- stabildir: lakin 3 kPa (2.25 mm Hg) təzyiqdə 32 ° C-də əriyir və parçalanmadan 57°C-də qaynayır.

${\mathsf {3NH_{2}OH\rightarrow N_{2}+NH_{3}+3H_{2}O}}$

Asanlıqla atmosfer oksigeni ilə oksidləşir:

${\mathsf {4NH_{2}OH+O_{2}\rightarrow 6H_{2}O+2N_{2}}}$

Hidroksilamin reduksiyaedici xassəyə malikdir, oksidləşdiricilərin təsirindən N₂ və ya N₂O-ya ayrılır.

${\mathsf {2NH_{2}OH+I_{2}+2KOH\rightarrow N_{2}+2KI+4H_{2}O}}$

Bəzi reaksiyalarda NH₂OH oksidləşdirici xassə göstərərək NH₃ və ya NH₄ ionuna reduksiya olunur, məsələn;

${\mathsf {NH_{2}OH+H_{2}S\rightarrow NH_{3}+S+H_{2}O}}$

Hidroksilamin aldehid və ketonlarla reaksiyaya daxil olduqda oksimlər alınır: R—CH=NOH и R2—C=NOH.

Alınması

Laboratoriyada hidroksilamin duzlarıın vakuumda parçalanmasından alınır: (NH₃OH)₃PO₄ və ya [Mg (NH₃OH)₆] (ClO₄)₂. Hidroksilaminin spirtdə məhlulu, etanolun NH₃OHCl-a təsiri ilə alınır. Sənayedə hidroksilamin duzlarını platin katalizatorunun iştirakı ilə hidrogenin NO-ya reduksiyası və ya azot turşusunun hidrogenləşdirilməsi, həmçinin atomar hidrogenin azot turşusuna təsiri ilə əldə edilir:

${\mathsf {HNO_{3}+6[H]\rightarrow NH_{2}OH+2H_{2}O}}$

Tətbiqi

Hidroksilaminin ən cox istifadə olunan duzları hidroksilamin xliorid (NH2OH•HCl) və hidroksilamin sulfatdır (NH₂OH)₂•H₂SO₄). Hidroksilamin və onun duzları istifadə olunur:

• üzvi sintezdə;
• qeyri-üzvi analizdə;
• formaldehid, furfurol, kamfora, qlükozanın miqdarının təyin edilməsi üçün;
• fotoqrafiyada;
• tibbdə.

Fotoqrafiyada istifadəsi

Hidroksilaminin duzları fotoqrafiyada rənglərin qoruyucusu kimi istifadə olunur. Qara-ağ işlənmədə natrium sulfit əsas qoruyucu vasitə kimi istifadə olunur. Lakin rəngli fotoqrafiya işlənməsində natrium sulfit rəngli maddənin osidləşmiş formasını birləşdirir və bununla da boyanın cıxımını azıldır, buna görə də onyn miqdarı 4q/litr-dən cöx olmamalıdır. Problemi həll etmək üçün hidroksilamin məhlula 3 q / litrə qədər miqdarda əlavə edilə bilər. Sülfitlə reaksiyaya girərək maddənin rəngini effektiv saxlayan birləşmə əmələ gətirir [1].

Mənbə

• Гурлев Д. С. Справочник по фотографии (обработка фотоматериалов). — К.: Тэхника, 1988.
• Карапетьянц М. Х. Дракин С. И. Общая и неорганическая химия. М.: Химия 1994