Hirkan şümşəsi (Hirkan pirkalı)

Elmi adı- Ilex hyrcana Pojark

IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir- VU D2. Azərbaycanın nadir növüdür.

Qısa morfoloji təsviri

3–6 m hündürlüyündə, 7 −8 sm-ə qədər diametrdə həmişəyaşıl, alçaqboylu ağac və ya koldur. Yarpaqları 2–7 sm uzunluğunda, 1–3 m enində, dərivari, üstdən tünd yaşıl, parlaq, kənarları oyuqdişlidir. Çiçəkləri xırda, ağımtıl, çətirvari qoltuq çiçək qrupunda toplanmışdır. Tacı sünbülşəkillidr. Meyvəsi qırmızıdır, 7–9 m m uzunluğunda, 6–7 mm diametrindədir, uzunsov-şarşəkilli, sapları 3–8 mm uzunluğunda, 4çəyirdəklidir, çəyirdəkləri ensizdir, yan tərəfdən tillidir.

Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri

May ayında çiçəkləyir. Meyvələri sentyabr-oktyabr aylarında yetişir. Tozlanması entomofildir. Toxumla və vegetativ yolla çoxalır. Dağınıq halda fıstıq, fıstıq-vələs, palıd və qarışıq meşələrdə kolluq əmələ gətirir. Əsasən orta və yuxarı dağ dağlıq, nadir hallardaaşağı meşə qurşaqlarında, sıx meşələrdə, keçilməz dərələrdə və çay vadilərində bitir. Hirkan Milli Parkının Şuvi meşəbəyliyində 1200–1700 m dəniz səviyyəsindən yüksəklikdə keçilməz kolluq yaradır. Torpağa tələbkardır. Təbii yayılma şəraitində rütubətli və kölgəli yerlərə uyğunlaşmışdır. Dekorativ bitkidir. Balverəndir. Oduncağının xüsusi çəkisi 0,78 -ə yaxındır. Tornaçı, dülgərlik və s. məmulatlarının düzəldilməsi üçün qiymətlidir. Meyvələrindən sirkə hazırlanır, yarpağı, meyvələri və qabığı xalq təbabətində istifadə edilir.

Yayılması

Lənkəranın dağlıq hissəsi (Lerik rayonu-Lerik və Mastal kəndləri arasındakı meşələrdə; Lənkəran rayonu — Aşağı və Yuxarı Apu kəndləri; Masallı rayonu-Masallı ilə Yardimlı arasında; Yardımlı rayonu-Perembel kəndi ətrafında və Viləşçay vadisində), Kiçik Qafqazın mərkəzi hissəsi (Xankəndi, Badara və Daşaltı kəndlərinin ətrafı).

Sayı və tendensiyası

Hirkan Milli Parkında mühafizə olunmasına baxmayaraq, antropogen təsirlər populyasiyanın azalmasını sürətləndirir.

Məhdudlaşdırıcı amillər

Ağacların qırılması, mal-qara ilə otarılmasıdır.

Mühafizə tədbirləri

Hirkan Milli Parkında mühafizə olunur.