Vikipediya

Intel

Intel Corporation və ya qısaca Intel — mərkəzi ofisi Santa-Klarada yerləşən Amerikan transmilli korporasiya və texnologiya şirkəti. O, gəlirlərinə görə dünyanın ən böyük yarımkeçirici çip istehsalçılarından biridir[7][8] və əksər fərdi kompüterlərdə (PC) mövcud olan x86 seriyalı təlimat dəstlərinin tərtibatçılarından biridir. Intel 2007-ci ildən 2016-cı maliyyə ilinə qədər təxminən on il ərzində ümumi gəlirə görə ən böyük ABŞ korporasiyalarının 2020 Fortune 500 siyahısında 45-ci yeri tutub.[9][10]

Intel
Loqonun şəkli
Ümumi məlumatlar
Sənaye yarımkeçirici sənayesi[d]
Məhsulları aparat təchizatı, mikroprosessor, fləş-yaddaş, çipset, proqram təminatı[1], mərkəzi prosessor
Təsis tarixi 18 iyul 1968
Baş qərargahın yeri
İqtisadi göstəriciləri
Ümumi kapital
  • 95.391.000.000 $ (2021)[3]
Ümumi aktivlər
  • 168.406.000.000 $ (2021)[4]
Ümumi gəliri
  • 63.054.000.000 $ (2022)[5]
Xalis mənfəəti
  • 8.014.000.000 $ (2022)[5]
Əməliyyat mənfəəti
  • 2.334.000.000 $ (2022)[5]
Struktur
İşçi sayı
  • 121.100 nəf. (2021)[3]
Rəhbərlik
Təsisçilər
intel.com
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Intel əksər kompüter sistemi istehsalçıları üçün mikroprosessorlar, həmçinin ana lövhə çipsetləri, şəbəkə interfeysi kontrolleriləri və inteqral sxemlər, fləş-yaddaş, qrafika çipləri, gömülü prosessorlar və kommunikasiya və hesablama ilə bağlı digər cihazlar istehsal edir.

Intel (Integrated electronics) 18 iyul 1968-ci ildə yarımkeçirici qabaqcılları Qordon Mur (Mur qanununa görə), Robert Noys (1927–1990), Artur Rok (vençur kapitalisti) tərəfindən təsis edilib və Endryu Qrovun icraçı rəhbərliyi və baxışı ilə əlaqələndirilir.[11] Intel Silikon vadisinin yüksək texnologiya mərkəzi kimi yüksəlişinin əsas komponenti idi. Noys inteqral sxemin (mikroçip) əsas ixtiraçısı idi.[12][13] Intel 1981-ci ilə qədər biznesində əsas yeri tutan SRAM və DRAM yaddaş çiplərinin erkən tərtibatçısı idi. Şirkət 1971-ci ildə dünyanın ilk kommersiya mikroprosessor çipini yaratsa da, bu fərdi kompüterin uğuruna qədər onun əsas biznesinə çevrilməmişdi.

1990-cı illərdə Intel kompüter sənayesinin sürətlə böyüməsini təmin edən yeni mikroprosessor dizaynlarına böyük sərmayə qoydu. Bu dövrdə Intel, PC mikroprosessorlarının dominant təchizatçısına çevrildi və bazar mövqeyini, xüsusən də AMD-yə qarşı müdafiə etmək üçün aqressiv və rəqabətədavamlı taktikaları, eləcə də PC sənayesinin istiqaməti üzərində nəzarət üçün Microsoft ilə mübarizəsi ilə tanınırdı.[14][15]

Intel-dəki Açıq Mənbə Texnologiya Mərkəzi PowerTOP və LatencyTOP-a ev sahibliyi edir və Wayland, Mesa, Threading Building Blocks (TBB) və Xen kimi digər açıq mənbəli layihələri dəstəkləyir.[16]

Tarixi

redaktə
 
Santa-Klara şəhərindəki mənzil-qərargahı

Şirkəti Robert Noys və Qordon Mur Fairchild Semiconductor şirkətindən getdikdən sonra 18 iyul 1968-ci ildə təsis ediblər[17]. Sonradan onlara Endryu Qrouv də şəriklik etdi. Şirkətin biznes-planı Robert Noysun çap maşınında hazırlandı və cəmi bir səhifədən ibarət idi. Əvvəl Fairchild şirkətinə yardım edən maliyyəçi onlara $2,5 milyon həcmində ilkin kapital verdi.

Intel 1971-ci ildə Busicom yapon şirkəti ilə əməkdaşlıq etdikdən sonra ona ilk uğur gəldi. O zaman Intel on iki xüsusi mikrosxem üçün sifariş aldı, ancaq mühəndis Ted Haffanın təklifi ilə bir ədəd universal Intel 4004 mikpoprosessoru hazırladı. Bu qurğunun gücü o dövrün ən güclü qurğuları səviyyəsində idi. Sonradan Intel 88008 hazırlandı. 1 fevral 1982-ci ildə Intel 80286 mikroprosessoru ictimaiyyətə təqdim edildi. Modelin məhsuldarlığı birinci nəsil mikroprosessorun (8086/8088) göstəricilərindən bir neçə dəfə çox idi, amma ən vacibi budur ki, bu, öz sələfləri üçün nəzərdə tutulmuş proqramları dəstəkləyən ilk prosessor idi. Bu xüsusiyyət Intel-in müasir prosessorlarına da xasdır.

1990-cı illərdə şirkət fərdi kompüterlər üçün prosessorlar buraxmağa başladı. Onun Pentium və Celeron prosessorları indiyə kimi olan ən populyar qurğulardır. Intel kompüter texnikasının inkişafına çox böyük təkan verdi.

İstehsal etdiyi prosessorlar

redaktə
  • Embedded Intel® Architecture Chipsets
  • Intel® Core™ i7 Processor
  • Intel® Core™ i5 Processor
  • Intel® Core™ i3 Processor
  • Intel® Core™ 2 Duo Processors for Embedded Computing
  • Quad-Core Intel® Xeon® Processor 5300 Series
  • Dual-Core Intel® Xeon® Processor 5100 Series
  • Dual-Core Intel® Xeon® Processors LV and ULV
  • Intel® Core™ Duo Processors
  • Intel® Xeon® ProcessorsIntel® Pentium® Dual-Core Processor
  • Intel® Celeron® Processor 440
  • Intel® Pentium® M Processors
  • Intel® Pentium® 4 Processors
  • Intel® Pentium® III Processors
  • Intel® Celeron® M Processors
  • Intel® Celeron® Processors
  • Intel® Pentium® Processors with MMX™Technology

Həmçinin bax

redaktə

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ National Software Reference Library.
  2. ↑ https://www.intel.de/content/www/de/de/support/articles/000015107/programs.html.
  3. ↑ 1 2 Intel Annual Report 2021 SEC 10-K (ing.).
  4. ↑ Intel Annual Report 2021 10-K (ing.).
  5. ↑ 1 2 3 10-K forması. 2023.
  6. ↑ 1 2 Steve Jobs. Simon & Schuster, 2015. S. 10. ISBN 978-1-5011-2762-5
  7. ↑ Vanian, Jonathan. "Samsung Dethrones Intel As World's Biggest Chip Maker". Fortune. 2017-07-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-09.
  8. ↑ "Intel 2007 Annual Report" (PDF). Intel. 2007. February 5, 2018 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: July 6, 2011.
  9. ↑ "10-K". 10-K. November 28, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: June 1, 2019.
  10. ↑ "Fortune 500 Companies 2018: Who Made the List". Fortune (ingilis). noyabr 10, 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: noyabr 10, 2018.
  11. ↑ Stanford, Law School. "INTEL CORP $2, 500,000 CONVERTIBLE DEBENTURES" (PDF). 2020. 2023-06-03 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-11-09.
  12. ↑ "1959: Practical Monolithic Integrated Circuit Concept Patented". Computer History Museum. 24 October 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 August 2019.
  13. ↑ "Integrated circuits". NASA. 21 July 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 August 2019.
  14. ↑ Goodin, Dan. "Microsoft's holy war on Java". CNET. September 23, 1998. January 16, 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 18, 2018.
  15. ↑ Lea, Graham. "USA versus Microsoft: the fourth week". BBC News. December 14, 1998. March 3, 2004 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: January 7, 2008.
  16. ↑ "What is 01.org?". 01.org. July 13, 2012. April 25, 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 9, 2023.
  17. ↑ "Intel Celebrates 40 Years of Innovation". 2022-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-01-03.

Xarici keçidlər

redaktə
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Intel&oldid=7725030"