Külək dalğaları

Külək dalğaları — Dənizlər çox az hallarda sakit olur. Hətta küləklər əsməsə belə onun səthində daim yüngül xəfif dalğalar yaranır. Küləklərin sürəti yüksəldikcə dənizlərdə mənzərə ani olaraq dəyişir. Bu zaman dalğalar yüksəlir,onlar arasındakı məsaf artır. Əvvəlcə sahilə alçaq,bir-birinə paralel olan bəndlər ardıcıl sıralarla gedir. Tədricən külək güclənir, dalğalar da təpələr formasını alır. Ymaclar çökəklik və yallarla bir-birindən ayrılır, yallarda köpüklər əmələ gəlir. Köpüklər dalğaların yamaclarında zolaqlar şəklində uzanır, havaya su damcıları uçur. Köpüklər dənizi ağ rəngə boyayır. Dalğalar küləyin təsirilə yaranır (sürəti 1m/san-dən çox olduqda) və onun gücü küləyin sürətindən asılıdır. Dalğanın ən aaşağı hissəsi onun dabanı (n) adlanır. Onun ən hündür hissəsinə yal(q),iki yal arasındakı məsafəyə isə dalğanın uzunluğu deyilir. Dalğanın hündürlüyü onun yalı ilə dabanı arasındakı məsafədir.Bunlarla yanaşı dalğa yamacının dikliyi (üfüqi səthlə onun yamacı arasındakı bucaq) və dalğanın sürəti də (bir saniyədə dalğanın getdiyi yol) müəyyən edilir.

Dalğaların yaylma sürəti

Suda üzən bütün obyektlər çox yavaş sürətlə sailə tərəf hərəkət edir. Dalğalarda suyun hissəcikləri sadəcə olaraq aşağı- yuxarı və ya irəli- geri yox,şaquli dairəvi orbit üzrə hərəkət edir.Ona görə bir dalğanın köməyi ilə onun orbitinin diametrinə bərabər olan arxa yamacdan ön yamaca qədər məsafədə irəli hərəkət etmək olar.Dalğa suyu özündən irəli itələyir, yeni dalğa yaradır,o da öz növbəsində impulsu növbəti dalğaya ötürür. Beləliklə, irəli qaçan dalğaların mənzəzrəsi yaranır.Bu impulsun ötürülməsi sürəti dalğaların yayılması sürətinə bərabərdir. Okean və dənizlərin,bir-birinin ardınca qəzəblənmiş dalğaları fırtınalar zaman əsən küləklərin enerjisini uzun məsafələrdə toplayaraq sahillərə çırpır, bəndləri dağıdır,sahilboyu yerləşən şəhərlərin küçələrini basır. Dənizlərdən gələn fəlakətlər sahilboyu yerləşən binalara dağıdıcı təsir göstərir, dalğalar aşağı mərtəbələrdə şüşələri sındırır,sular otaqları basır. Fırtınalar açıq okeanlarda da fəlakətli hadisə hesab olunur. Bu zaman dalğalar 20 metrə qədər hündürlüyə qalxır. Belə vəziyyət hətt müasir gəmilər üçün faciəli nəticələr verə bilər. İkinci Dünya müharibəsi zamanı Sakit okeanda amerikan eskardasının 3 esmines gəmsisi batmış, 28 döyüş gəmisi güvğclü şəkildə dağılmışdır. Faciə nəticəsində 800 nəfər insan həlak olmuşdur.