Kino tarixi

Kino tarixi — XIX-cu əsrin sonlarında kino texnologiyalarından istifadə etməklə yaradılmış vizual sənət növünün inkişafından başlanır.

1907-ci ildə Berlində operatorlar

Filmin bədii vasitə kimi meydana çıxması dəqiq müəyyən edilməmişdir. Əvvəllər kinematoqrafik nümayişlər olurdu, lakin 1895-ci il dekabrın 28-də Parisdə Lümyer qardaşlarının qısametrajlı filmlərinin kommersiya, ictimai nümayişi proqnozlaşdırılan kinofilmlərin irəliləyişi kimi qiymətləndirmək olar.

Ən erkən filmlər qara və ağ rəngdə, bir dəqiqədən az uzunluqda, səssiz idi və sabit kameradan bir kadrdan ibarət idi. İlk onillikdə filmin yenilikdən, bütün dünyada yaradılmış kino istehsal şirkətləri və studiyaları ilə qurulmuş kütləvi əyləncə sənayesinə keçidi oldu. Filmin çəkilməsi, kameranın inkişafı və filmlərin təsvirində xüsusi rollara töhfə verən digər kino texnikaları ilə ümumi kinematoqrafiyaya dair konvensiyalar inkişaf etdirildi.

Populyar yeni media, o cümlədən televiziya (1950-ci illərdən bəri geniş yayılmışdır), ev videosu (1980-ci illər) və internet (1990-cı illər) filmlərin yayılmasına və istehlakına təsir göstərmişdir.

Film istehsalı adətən texniki yeniliklərə (o cümlədən geniş ekran, 3D və 4D film) və daha möhtəşəm filmlərlə cavab verirdi. Daha ucuz və daha asan idarə olunan sistemlər (8 mm-lik film, video və smartfon kameraları daxil olmaqla) artan sayda insana ev filmləri və video incəsənət də daxil olmaqla istənilən məqsəd üçün müxtəlif keyfiyyətlərdə filmlər yaratmağa imkan verdi. Texniki keyfiyyət adətən peşəkar filmlərdən aşağı idi, lakin rəqəmsal video və sərfəli, yüksək keyfiyyətli rəqəmsal kameralarla təkmilləşdirildi. Zamanla təkmilləşən rəqəmsal istehsal üsulları 1990-cı illərdə daha populyarlaşdı və nəticədə getdikcə daha real vizual effektlər və məşhur uzunluqlu kompüter animasiyaları yarandı.

Kino tarixi ərzində müxtəlif film janrları yaranıb və müxtəlif dərəcədə uğur qazanıb.

İlk addımlar

Kinonun mənşəyi tarixdən əvvəlki dövrlərə, şəkillərdə hərəkəti təsvir etmək cəhdlərinə gedib çıxır. Hərəkət illüziyasını yaratmaq üçün bir sıra hərəkətsiz təsvirləri sintez edən ilk qurğular XIX-cu əsrin birinci yarısında meydana çıxdı. Bunlara fenakistiskop (1832), zootrop (1834), praksinoskop (1877) və 1830-1870-ci illərdə icad edilmiş digər “sehrli fənərlər” kimi alətlər daxildir. Bu mexaniki qurğular ən sadə animasiya səhnələrini nümayiş etdirərək cizgi filmlərinin inkişafının başlanğıcını qoydu. Şəkilləri şaquli ekrana proyeksiya etmək üçün bu fənər XVII-ci əsrdə geniş şəkildə tanındı. Sadə və içərisində böyüdücü boru və lampa olan bir qutu idi. Bu lampanın arxasında boru ilə qutu arasında mürəkkəblə çəkilmiş çərçivənin qoyulduğu bir boşluq var idi. Eyni zamanda, görüntü statik idi.

Kinematoqrafiyaya doğru növbəti addım 1830-cu ildə Maykl Faradey və onun dostu Maks Rocer tərəfindən atıldı. Bütün Avropa rəsmi canlandırmaq üçün bir cihaz icad etməyə çalışırdı. Faradeyin aləti fenakistiskop adlanırdı. Cihazla bir sıra ardıcıl şəkillər təqdim etmək olurdu. Əvvəl alim Cozef Plato hərəkətin fazalara parçalanması üzərində işləyirdi (məsələn, insan hərəkəti). Faradey bu əsərləri əlinə alanda fenakistoskopu tamamlamağa çox az qalmışdı. Nəticədə, bir neçə saniyə davam edən hərəkətli rəsm (lakin faktiki təsvir deyil) yaratmaq mümkün oldu.

Üçüncü addım 1877-ci ildə xronofotoqrafiyanın ixtirası ilə baş verdi. Bu, kifayət qədər yüksək fotohəssaslıq lakin çəkilişdən dərhal əvvəl fotoqrafiya materialının hazırlanmasını tələb edən Lui Dager və Jozef Nisefor Nyepsın işi sayəsində mümkün oldu. Yüksək fotohəssaslıq, ekspozisiya müddətini azaltmağa imkan verdi, bunsuz sürətlə hərəkət etdirmək mümkün olmazdı. Bu, onlara hərəkət prosesini vizual şəkildə canlandırmaq və kinematoqrafiya texnologiyasının ilk nümunələrini yaratmağa yaxınlaşmaq imkanı verdi. 1878-ci ildə Kaliforniya qubernatoru Leland Stanford və fotoqraf Edvard Meybric çapan atı çəkmək üçün təcrübə apardılar. Onlar xüsusi işıq keçirməyən kabinələrdə yerləşən at yarışı yolu boyunca 12 kamera quraşdırıblar. Kabinələrdəki köməkçilər siqnal fiti ilə eyni vaxtda çəkiliş üçün foto lövhələr hazırlamağa başladılar. 1901-ci ildə Meybric "Hərəkətdə olan insan fiquru" adlı kitab nəşr etdi.

Yenilik dövrü (1890-1900-cü illərin əvvəlləri)

'Louis Le Prince tərəfindən çəkilən Roundhay bağı səhnəsi (1888).

XIX-cu əsrin sonlarında Vordsvort Donisthorp, Louis Le Princ, Uilliam Fries-Greene və Skladanovski qardaşları kimi bir neçə ixtiraçı hərəkətli təsvirləri çəkə və nümayiş etdirə bilən cihazların inkişafına qabaqcıl töhfələr verdi və kinonun yaranması üçün zəmin yaratdılar. Bu gün Roundhay bağı səhnəsi (1888) kimi tanınan ən qədim film, Louis Le Prince tərəfindən çəkilmiş və qısa müddət ərzində onun ailə üzvlərini hərəkətdə təsvir etmişdir.

Skladanovski qardaşları 1 noyabr 1895-ci ildə Berlində tamaşaçılara ödənişli ilk hərəkətli şəkil şousunu göstərmək üçün özləri hazırladıqları Bioscopdan istifadə etdilər. Lakin onların sürət əldə etmək üçün keyfiyyəti və ya maliyyə resursları yox idi. Bu filmlərin əksəriyyəti heç vaxt eksperimental mərhələdən keçmədi və onların səyləri kino uğur qazanana qədər ictimaiyyətin diqqətini çox çəkmədi.

Sonrakı illərdə aktuallıqların və kinoxronikanın nümayişi sərfəli oldu. 1897-ci ildə Korbett və Fitzsimonsun döyüşü haqqında film işıq üzü gördü. Film Nevada ştatının Karson Siti şəhərində keçirilən ağır çəkili dünya çempionatının boks matçı faqqında idi. Film daha çox gəlir gətirdi və o dövrdə istehsal olunan ən uzun kino idi.

1910-cu ildə ilk dəfə təbiət haqqında sənədli film çəkildi.

Səssiz kino və kinoteatrların formalaşması

Lümer komandası kino kameraları satmaqla deyil, kinoteatrlar şəbəkəsi yaratmaqla biznes qurmağa qərar verdi. Lümyerlər və onların tərəfdaşları film nümayişləri təşkil etdi (ümumilikdə, Lümyerlər üç il ərzində bir neçə yüz bir dəqiqəlik film çəkdi).

Səsli və rəngli kinonun tarixi XX-ci əsrin əvvəllərindən başlayır. Kinoda rənglə bağlı ilk təcrübələr Georges Méliès tərəfindən əl ilə rəngləmə çərçivələri ilə həyata keçirildi. Lakin 1910-cı illərdə əl ilə rəngləmə mexanikləşdirilmiş tonlama və rəngləmə prosesləri ilə əvəz edilmişdir.

Eyni zamanda kinoteatrlarda musiqinin canlı ifa olunduğu səssiz kino dövründə kinoda səs yaranıb. Sinxronlaşdırılmış səs ilk dəfə 1920-ci illərdə ayrıca səs disklərindən istifadə edən Vaytafon sistemi ilə təqdim edilmişdir.