Klassik Yunanıstan

Klassik Yunanıstan (E.ə. V—IV əsrlər) — polis qurumunun ən yüksək inkişaf dövrü.^[1] Yunanların memarlıq, heykəltəraşlıq, vaza rəssamlığı, zərgərlik, poeziya, teatr sənəti, elm (astronomiya, həndəsə, fizika, zoologiya, tibb, psixologiya, məntiq, siyasətşünaslıq, sənət tarixi, ritorika, iqtisadiyyat, tarix, coğrafiya) sahələri üzrə nailiyyətləri bu dövrdə o qədər böyük oldu ki, onları təqlid etmək və nümunə götürmək istəyi yarandı. Buna görə bu dövr "klassik" adlanır, yəni təqlid etməyə layiq olan.

Hərbi-siyasi tarixi

Yunan-Fars müharibələrində (e.ə. 500-449) yunanların qələbəsi nəticəsində Afina şöhrət qazandı və Delos liqası (Afinanın rəhbərliyi ilə) yaradıldı. Afinanın ən qüdrətli dövrü, siyasi həyatının ən çox demokratikləşməsi və mədəniyyətin çiçəklənməsi Periklın hakimiyyətinə (e.ə. 443—429) təsadüf edir. Afina və Sparta arasında Yunanıstanda hegemonluq və ticarət yolları uğrunda mübarizə nəticəsində Afina və Korinf arasında yaranan ziddiyyətlər Afinanın məğlubiyyəti ilə sona çatan Peloponnes müharibəsinə (e.ə. 431—404) səbəb oldu. Sonradan Spartanın Yunanıstanda hegemonluğu Teben (e.ə. 371) tərəfindən mübahisə edildi. Sonsuz vətəndaş qarşıdurması Yunanıstanı zəiflətdi və Makedoniya kralı II Filip e.ə. 338-ci ilə materik Yunanıstanın demək olar ki, bütün polislərini nəzarət altına ala bildi.

Sosial-iqtisadi tarixi

Yunan polisinin iqtisadi əsasını şəhər (divar ilə dövrələnmiş və ticarət limanı, bazar (agora) və şəhər iqtisadiyyatına malik əhalisi sıx olan böyük yaşayış məntəqəsi) və polisin əkinçilik periferiyasının birləşməsindən ibarət idi. Əcnəbilərin köləliyi yunan polislərində geniş tətbiq olunurdu. Spartada ilotiya (yunan əkinçilərinin böyük hissəsinin dövlət köləliyi) üstünlük təşkil edirdi. Əkinçilərin bənzər köləlik və təhkimçilik formaları bəzi geridə qalmış digər aqrar yunan polislərində mövcud idi. Klassik Yunanıstanın iqtisadiyyatı kredit və uzaq dəniz ticarətinin böyük inkişafı və tarixdə ilk dəfə olaraq pulun geniş yayılması (mis, gümüş və qızıldan hazırlanan metal sikkələr) ilə fərqlənirdi. Yunan polislərinin əksəriyyətində çoxlu üzüm və zeytun yetişdirilirdi, balıqçılıq, heyvandarlıq, keramika sənəti, gəmiqayırma, metallurgiya və metal emalı inkişaf edirdi. Taxılçılıq böyük miqyasda yalnız materik Yunanıstanın bəzi ovalıq əraziləri (Lakonika, Beotiya, Fessaliya və Makedoniya), Siciliyadakı bəzi yunan koloniyalarında (Sirakuze, Aqrigent) və şimali Qara dəniz bölgəsində (Kimmer Bosforo, Tavr Xersonesi, Olviya) yetişdirilirdi.

İstinadlar

↑ The "Classical Age" is "the modern designation of the period from about 500 B.C. to the death of Alexander the Great in 323 B.C." (Thomas R. Martin, Ancient Greece, Yale University Press, 1996, p. 94).

[1] The "Classical Age" is "the modern designation of the period from about 500 B.C. to the death of Alexander the Great in 323 B.C." (Thomas R. Martin, Ancient Greece, Yale University Press, 1996, p. 94).

[1]