Kusko krallığı

Kusko krallığı (keçya dilində: Qusqu, ispan dilində: Cusco (Cuzco)) — 1197–14380 — And dağlarında mövcud olmuş, çox da böyük olmayan dövlət, XII əsrə yaxın inklər tərəfindən əsası qoyulmuş şəhər dövlət. Zaman keçdikcə müharibələr və ya dinc assimilyasiya vasitəsilə krallıq öz ərazisini genişləndirərək inklərin imperiyasına çevrilmişdir.

Tarixi

Kusko ərazisində inklər XII əsrə yaxın tayfa kimi görünmüşlər. Manko Kapakanın rəhbərliyi ilə onlar tezliklə Kusko şəhər-dövlətinin əsasını qoymuşlar.

1438-ci ildə İnk imperiyasının doqquzuncu hökmdarı Paçakutinin (1438–1471) rəhbərliyi ilə fəal işğalçılıq siyasətinə başlamışlar. Tezliklə Paçakuti Andın bütün ərazisini işğal etməyə müvəffəq oldu.

Paçakuti Kusko krallığını imperiyaya çevirdi, o, federal idarəetmə sistemi yaratdı, bu idarəetmə sistemi mərkəzi hökumətdə inklərlə birlikdə dörd əyalətin yerli güçlü liderlərinin də təmsil olunmasına imkan yaradırdı. Mülahizələrə görə Maçu-Pikçu şəhərinin əsası da Paçakuti tərəfindən qoyulmuşdur.

Hökmdarları

Tarixi mənbələrə əsasən Kusko krallığının hökmdarları aşağıdakılar olmuşdur:

• Manko Kapak — (1200–1230)
• Sinçi Roka — (1230–1260)
• Loke Yupanki — (1260–1290)
• Mayta Kapak — 1290–1320
• Kapak Yupanki — 1320–1350
• Inka Roka — 1350–1380
• Yauar Uakak — 1380–1410
• Virakoça İnka — 1410–1438

Kusko krallığının ilk hökmdarlarının adları məlum deyil, sonralar Kapak səhra komandiri, Sinçi lider mənasında işlənilmişdi. Sülalənin əsasının 1200-cü ildən başlandığı ehtimal olunur.

Mənbə

• Купрієнко С. А. Суспільно-господарський устрій імперії інків Тавантінсуйу : автореф. дис. на здобуття наук. ступеня канд. істор. наук : 07.00.02. http://kuprienko.info/kupriienko-s-a-the-social-and-economic-system-of-the-inca-empire-tawantinsuyu-manuscript/.2013
• Куприенко С. А. Источники XVI–XVII веков по истории инков: хроники, документы, письма. http://books.google.ru/books?id=vnYVTrJ2PVoC&printsec=frontcover&hl=ru&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false.2013
• Пачакути Йамки Салькамайва, Хуан де Санта Крус, Куприенко С. А. Доклад о древностях этого королевства Перу. http://kuprienko.info/pachakuti-jamki-sal-kamajva-h-de-s-k-kuprienko-s-a-doklad-o-drevnostyah-e-togo-korolevstva-peru/.2013
• Талах В. Н., Куприенко С. А. Америка первоначальная. Источники по истории майя, науа (астеков) и инков. http://kuprienko.info/talah-v-n-kuprienko-s-a-amerika-pervonachal-naya-istochniki-po-istorii-majya-naua-astekov-i-inkov/.2013
• (Spanish) María Rostworowski. Enciclopedia Temática del Perú: Incas. Lima: El Comercio S. A., 2004.
• (Spanish) Editorial Sol 90. Historia Universal 5: América precolombina. Barcelona, España, 2002.
• (English) Bushnell. Peru, Ancient people and places.
• (English) MacQuarrie, Kim. The Last Days of the Incas. Simon & Schuster, 2007. ISBN 978-0-7432-6049-7.