Kventin Dorvard

"Kventin Dorvard" (ing. Quentin Durward) — Valter Skottun 1823-cü ildə yazdığı roman.

Kventin Dorvard
ing. Quentin Durward
Janr	tarixi roman[d]
Müəllif	Valter Skott
Orijinal dili	ingilis dili
Nəşr ili	17 may 1823
Elektron versiya
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Məzmun

Romanda gənc, cürətli və sədaqətli şotlandiyalı Kventin Dorvardın qazanc və dolanışıq dalınca Fransaya səfər edərkən başına gələn macəralardan danışılır. Kventin istəmədiyi halda, məcburən öz vətənini tərk etməli olur. Çünki o dövrdə Avropa ölkələrinin hər birində tez-tez qanlı ara müharibələri baş verirdi. Belə müharibələrdən birində onun bütün ailəsi həlak olmuşdur.

Kventinin özü də ölümdən təsadüfən qurtula bilmişdir. Anası düşmənlərə yalvara-yalvara, onu ağır yaralanmış halda, bu şərtlə xilas edə bilmişdir ki, Kventin ömrünü monastırda başa vuracaqdır. Düşmənlər Kventinin cismani oldürməmişlər. Lakin düşmənləri Dorvardlar nəslinin davam etməməsi üçün Kventini monastırda yerləşdirib ömürlük rahibliyə məhkum etmişlər. Lakin rahiblik həyatı bu gənc oğlanın ürəyincə olmadığından o, Şotlandiyadan qaçır. Kventinin öz qüvvəsinə inamından və sədaqətlə özünə bir parça çörək qazanmaq arzusundan başqa heç nəyi yoxdur. Lakin o, zadəgandır, o zamankı zadəgan adət və inamlarına görə, onun üçün sənətkarlıq və ya kəndli kimi dinc zəhmətlə yaşamaq mümkün deyildir. Ara müharibələri və yoxsulluq ucbatından öz ana yurdlarından qovulmuş olan bir çox gənc şotlandiyalılar kimi, Kventin də fransız kralı XI Lüdovikin Şotlandiya qvardiyasının muzdlu əsgəri olur. Onun dayısı qoca cəngavər də çoxdan vətənini tərk edib həmin bu qvardiyada xidmət edir.

Valter Skott Kventini açıq-aşkar öz müsbət qəhrəmanı kimi vermişdir. Kventin Dorvard kral tərəfindən ona tapşırılan bütün əmrləri qüsursuz başa çatdırır. Lakin Kventin Dorvardın təbiətində bir çox ziddiyyətlər mövcuddur. Belə ki o, Lüdovikin zalımlığına və günahsız adamları amansızcasına öldürən kral cəlladı Tristana qarşı qəzəblənirsə də, amma feodal zülmünə qarşı üsyan etmiş lyejlilərə qarşı da açıq-aşkar mənfi münasibət bəsləyir. Nəhayət artıq Lüdovikin ikiüzlülüyünü yəqin etdikdən sonra da, Kventin Lyejə qarşı cəza yürüşündə iştirak edir və öz şəhərlərini müdafiə edən lyejlilərə qarşı vuruşmaqla, öz üzərinə düşən muzdlu kral əsgəri vəzifəsini canfəşanlıqla yerinə yetirir.

Bundan başqa Kventin bir qədər xəyalpərəstdir. Bu gənc oğlan öz təcrübəsizliyindən, ətrafında baş verən hadisələrdən bir çoxunun fərqinə varmır, onların mənasını belə anlamır. Lüdovikin məqsədinə görə, özünün siyasi oyunlarda ən adi bir vasitə olduğunu dərk etmir.

Gənc Dorvardın xidməti xeyli qəribə olur, o, təsadüfən Fransa kralı XI Lüdovikin özünün diqqətini cəlb edir. Kral ondan ən təhlükəli və mühüm tapşırıqlarda istifadə edir. Şotlandiyanın ucqarlarından çıxmış bu gənc o zamanın ən qüdrətli iki hökmdarı olan Fransa kralı ilə Burqundiya hersoqu İgid Karlın arasında gedən ən kəskin siyasi mübarizənin mərkəzində durur. Ancaq Kventin Lüdoviqin tapşırıqlarını yerinə yetirəndə, yalnız bu tapşırıqlar barədə düşünmür. O, geniş və zəngin mülklərinin sahibi olan gənc qrafinya İzabella de Kruaya aşiq olur. Qrafinya İzabella, demək olar ki, kiçik də olsa, şəhərləri, qəsrləri, meşələri, çayları olan tam bir dövlətin sahibidir.

Yoxsul, amma nəcabətli gənc şotlandiyalı əsgər, gözəl gənc qrafinyaya cəngavərsayağı vurulduğu üçün onu təhlükəli səyahət zamanı Fransa yollarında bütün təhlükələrdən qoruya-qoruya ötürərək, nəhayət gətirib Cəsur Karlın dəbdəbəli sarayına çatdırır. Bu əhvalat Kventinin özünə də yaxşı tanış olan qədim cəngavərlik romanlarındakı hər hansı bir epizoda bənzəyir. Valter Skottun özünün göstərdiyinə görə, Kventin özü də belə romanları həvəslə oxuyanlardan biri imiş.

Bütün bunlar çox şairanə və təsirli olmaqla bərabər, XV əsrin real həyatına nisbətən kəskin bir təzad kimi görünür. O dövrün həqiqi həyatında qarşılıqlı nifrət, hakimiyyət və qızıl düşkünlüyü, ən alçaq intriqalar, riyakarlıq və zorakılıq hökm sürməkdə idi. “Kventin Dorvard” romanında təsvir edilən dövrün ən səciyyəvi xüsusiyyətlərini öz simalarında təmsil edən adamlar olan casuslar, kral cəlladları, sərxoş muzdlu əsgərlər, alçaq kübarlar, amansız və hiyləgər hökmdarlar idi. Kventin bunlarla qarşılaşmalı olur. Bunlar onun həyatını hər gün təhdid edirlər. Kventin onların yırtıcı rəftarlarını, riyakarlıqlarını görüb tanıyır və öz cəsarəti və sədaqəti ilə onlara qalib gəlir.

Yoxsul bir şotlandiyalı nişançı üçün qədim aristokrat nəslindən olan belə adlı-sanlı və varlı bir qızın məhəbbətinə nail olmaq inandırıcı görünməsə də, hadisələr elə cərəyan edir ki, Kventin gənc qrafinyanın qəlbini ələ almağa müvəffəq olur. Qız onun sədaqətinə, səmimiyyətinə, mənəvi nəcabətinə və dərin məhəbbətinə inanır. O görür ki, Kventin onu qəsrlərinə və torpaqlarına görə sevmir.

İzabellanı həm də adlı-sanlı bir aristokrat – gələcəkdə Fransa taxt-tacına yilyələnmək hüququna malik Orleon hersoqu və digər əyanlar da istəyir. Onlar, hər şeydən əvvəl, XI Lüdovikin və burqundiyalı Karlın saraylarında gedən siyasi oyunların iştirakçıları, diplomatlar, öz qərəzkar siyasi planlarının yerinə yetirilməsi arzusunda olan şöhrətpərəst adamlardır. Qrafinya de Kruanın pulları, torpaqları və gurultulu adı, onlara bunun üçün lazımdır. Qız özü isə onlar üçün öz siyasi intriqalarında bir alətdir.

Kventin Dorvard kral ilə tanış olduğu qısa müddətdə kral Lüdovikin insanların həyatı ilə oynayan məkrli və qəddar bir adam olmasını, ona inananlara asanlıqla xəyanət etməsini, ən alçaq cinayətlərdən də çəkinməməsini və kralın ən yaxın xidmətçiləri olan – casus bərbər Olivye ilə cəllad Tristanın vəhşiliklərini görən Kventin, İzabella ilə evləndikdən sonra XI Lüdovikin muzdlu qvardiyasında xidmət etməkdən imtina edir.

Əsərin sonunda müəllif qeyd edir ki, bəzi yazıçılardan fərqli olaraq Kventinin İzabellaya qovuşduqdan sonra onların toyu, uşaqlarının sayı, xoşbəxt yaşaması və bundan sonra onların həyatlarının necə keçməsi barədə təfərrüatlara varmayıb əsəri burada kəsmişdir. Bu da, gördüyümüz kimi, yazıçı tərəfindən atılan ən doğru bir addım olub həm romanın, həm də Kventin obrazının mükəmməlliyinə xidmət etmişdir.