Lu Salome

Lu Andreyas Salome (rus. Луиза Густавовна Саломе; 12 fevral 1861^[…], Sankt-Peterburq – 5 fevral 1937^[…], Göttingen) — rus əsilli psixoanalitik və yazıçı. Onun fərqli intellektual maraqları Nitşe, Freyd, Rilke də daxil olmaqla görkəmli qərb mütəfəkkirləri ilə dostluğuna səbəb olmuşdur.

Lu Salome
rus. Луиза Густавовна Саломе
Doğum tarixi	12 fevral 1861(1861-02-12)[…]
Doğum yeri	Sankt-Peterburq, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi	5 fevral 1937(1937-02-05)[…] (75 yaşında)
Vəfat yeri	Göttingen, Üçüncü Reyx
Vəfat səbəbi	böyrək çatışmazlığı[d]
Milliyyəti	Rus
Fəaliyyəti	yazıçı, psixoanalitik, esseist, avtobioqraf[d], filosof
Əsərlərinin dili	alman dili

İlk illər

Lu Salome Sankt Peterburqda müharibə generalının ailəsində dünyaya göz açıb. Salome valideynlərinin tək qızı, beş qardaşın bir bacısı olub. Sonradan ona nasistlər tərəfindən " fin yəhudisi" deyilsə də, onun valideynləri əslində Fransız protestantı və şimali alman mənşəli olublar. Təhsil axtarışında olan Salome 17 yaşında 25 yaşlı holland pastoru Hendrix Qilyotdan fəlsəfə, ilahiyyat, dinlər və alman, fransız ədəbiyyatını öyrəndi. Qilyot Salomeyə o qədər vurulur ki, öz arvadından boşanıb onunla ailə qurmağı planlaşdırır. Salome universitet təhsili almaq üçün anası ilə birgə Zürixə köçür. Bu səfərin onun fiziki durumu üçün də xeyirli olacağını düşünürdülər; həmin vaxtlar Salome qan öskürürdü.

Ri, Nitşe və sonrakı həyatı

Salomenin 21 yaşı olanda anası onu İtaliyaya, Romaya apardı. Şəhərin ədəbi salonunda Salome yazıçı və kompulsif qumarbaz Pol Ri ilə tanış oldu. Iki aydan sonra onlar cütlük oldular. 1882-ci il mayın 13-də Rinin dostu Fridrix Nitsşe də bu ikiliyə qoşuldu. Salome sonradan (1894-cü il) Nitşenin şəxsiyyətinə və fəlsəfəsinə həsr olunmuş "Fridrix Nitşe öz əsərlərində" adlı tədqiqat hazırladı. Hər üçü Salomenin anası ilə birgə İtaliya ərazisini səyahət etdilər və "qışplanı" icmasını harda qurmağı müzakirə etdilər. Almaniyaya, Leyzbiqə qayıdarkən, Salome ilə Ri Nitşe və Salome arasındakı küsülülükdən sonra Nitşedən uzaqlaşdılar. Salome artıq Nitşenin ona olan ümidsiz sevgisini anlamışdı. 1884-cü ildə Salome Zurixdə fəlsəfə doktorluğunu qazanan ikinci qadın Helen Von Druskovislə tanış oldu. Salome ilə Nitşenin münasibətlərinin bədii şərhi İrvin Yalomsun "Nitşe ağladığında" romanında, həmçinin Lans Olsenin "Nitşenin öpüşləri" və Beatriz Rivasın "Meksikalı" romanlarında təsvir olunub. Salomenin Pol Ri, Tayner Mariya Rilke, Fridrix Nitsşe və Ziqmund Freyd ilə münasibətlərinin də bəhs olunduğu Lu Salomenin isveç dilindəki tərcümeyi –halı 2008-ci ildə, isveç yazarı Mircam Tapper tərəfindən redaktə edilib.

Evliliyi və münasibətləri

Salome ve Ri Berlinə köçdülər və Salomenin dilçi alim Fridrix Karl Andreyasla evliliyinə qədər 5 il bir yerdə yaşadılar. Salomenin evliliyə qarşı olmasına və digər kişilərlə açıq münasibətlərinə baxmayaraq, Salome və Andreyas 1887-cil ildən 1930-cu ildə Andreyasın ölümünə qədər evli qaldılar. Salomenin Andreyasla nigahdan kənar yaşamasının yaratdığı qəm-qüssə Rinin Salomedən uzaqlaşmasına səbəb oldu. Evlilik həyatı boyunca Salomenin alman jurnalisti Corc Labedor, ona analitik memuar yazdığı alman şairi Rayner Mariya Rilke, psixoanalitik Ziqmund Freyd və Viktor Tosk və başqaları ilə münasibətləri olmuşdu. Bunların şərhi onun "Lebensrückblick"cildində də verilib. Onun Rilke ilə əlaqələri xüsusilə yaxın idi. Salome ondan 15 yaş böyük idi və onlar tanış olanda Rilkenin 21 yaşı vardı. Onların münasibəti bir neçə il ərzində davam etdi və Rilkenin ölümünə qədər də məktublaşdılar. Salome ona Tolstoyu və Puşkini oxuya bilmək üçün rus dilini öyrətdi. Eləcə də onu bir çox incəsənət himayədarlarına təqdim etdi və ahıl yaşlarına qədər sirdaşı oldu.

Ölümü

74 yaşında Salome psixoanalitik kimi fəaliyyətini dayandırdı. Onun ürək ağrıları genişləndi və hospitalda bir neçə dəfə müalicə olundu. Əri hər gün ona baş çəkirdi; baxmayaraq ki, özü də kifayət qədər xəstə olan ahıl adam üçün bu çox çətin idi. Xəstəliklə müşayiət olunan qirx illik evlilik və uzun müddətli qarşılıqlı ünsiyyətsizlikdən sonra onlar bu zamanlarda daha yaxın oldular. Ziqmund Freyd özü buna belə ad vermişdi: "bu yalnız onların həqiqətinin (onların münasibətlərinin) sübutudur. Fridrix Karl Andreyas 1930-cu ildə xərçəngdən öldü. Lu Andreyas Salome isə 1935-ci ildə xərçəngdən çox ağır əməliyyat keçirdi. 1937-ci ilin 5 fevral gecəsində isə Qöttinqende gecə yatarkən böyrək çatışmazlığından dünyasını dəyişdi. O, Qöttinqendə, Qroner Landştrassedəki qəbirstanlıqda ərinin qəbrinin yanında torpağa tapşırıldı. Onun yeni təmirli evində xatirə lövhəsi, yaşadığı küçəyə "Lou-Andreas-Salomé-Weg" (Lou-Andreas-Salomé-Way) adı qoyuldu. Ölümündən bir neçə gün sonra Gestapo rejimi onun kitabxanasını müsadirə etdi. Müsadirə üçün bəhanə bu idi: o Ziqmund Freydin kolleqası idi, "yəhudi elmi" dərsi keçmişdi və kitabxanasında yəhudi müəlliflərinin çoxlu kitabları var idi.

Yaradıcılığı

Salome məhsuldar yazıçı olub, bir neçə tanınmış qısa romanlar, əsərlər, esselər yazıb. Onun müəllifi olduğu "Həyat Himni"-dən Nitşe o qədər təsirlənmişdi ki, bunu musiqiyə köşürmüşdü. Salomenin ədəbiyyatı və analitik tədiqaqatları son illərini yaşadığı Qöttinqendə necə dəb olmuşdusa, Gestapo onun 1937-ci ildə böyrək çatışmazlığından ölməyindən sonra onun kitabxanasından yəhudi əsərlərini təmizləmək üçün gözləmişdilər (o Ziqmund Freydin tələbəsi və psixoanaliz yaradıcılığında əməkdaşı idi) . O, Elena Deuçdan əvvəl qadın cinsəlliyinə şərh verən il qadın psixoanalitiklərdən idi. Onun 1916-cı ildə yazdığı anal- erotika barədə esse Freydin rəğbətinə səbəb olmuşdu. Bundan başqa hətta Freydə tanış olmazdan da əvvəl "Erotika"" (1911) kitabında da qadın cinsəlliyinin psixologiyasından bəhs edib. O həmçinin də "Allah üçün Döyüş", "Ruf", "Feneçka" kimi onlarla romanın, "Henrik İbsenin qadınları", "Fridrix Nitşe öz əsərlərində" kimi tədqiqat işlərinin müəllifidir. Həyatı boyunca ən yaxın dostlarından olan Rayner Mariya Rilkeyə 1926-cı ildə ölümündən sonra memuar da yazmışdı. Əsərləri arasında azad qadın kimi yaşadığı həyatın xatirələrindən ibarət "Həyata Baxış" adlı kitabı da var. 1951-ci ildə ilk dəfə orjinal almancada nəşr edilən memuarlarında öz əqidəsindən və münasibətlərindən ətraflı yazmışdı. Salome son sözləri ilə yadda qalıb: "Mən həyatı boyu heç nə etmədim, yalnız işlədim. İşlədim… niyə?" Salomenin bütün həyatının və əsərlərinin ətraflı və yaxşı tədqiq olunmuş şərhi Angela Livinqstonun " Lu Andreyas Salome" əsərində verilib.

Mənbə

https://en.wikipedia.org/wiki/Lou_Andreas-Salom%C3%A9 (Tərcümə)

Istinadlar

• Astor, Dorian: Lou Andreas-Salomé, Gallimard, folio biographies, 2008. ISBN 978-2-07-033918-1
• Binion, R., Frau Lou: Nietzsche's Wayward Disciple, foreword by Kaufmann (philosopher)|Walter Kaufmann, Princeton, NJ|Princeton, Princeton University Press, 1968
• Sigmund Freud|Freud, S. and Lou Andreas-Salome: Letters, New York: Norton, 1985
• Livingstone, Angela: (1984). Lou Andreas Salomé: Her life and work. London: Gordon Fraser, 1984
• Michaud, Stéphane: Lou Andreas-Salomé. L'alliée de la vie. Seuil, Paris 2000. ISBN 2-02-023087-9
• Pechota Vuilleumier, Cornelia: 'O Vater, laß uns ziehn!' Literarische Vater-Töchter um 1900. Gabriele Reuter, Hedwig Dohm, Lou Andreas- Salomé. Olms, Hildesheim 2005. ISBN 3–487–12873-X
• Pechota Vuilleumier, Cornelia: Heim und Unheimlichkeit bei Rainer Maria Rilke und Lou Andreas-Salomé. Literarische Wechselwirkungen. Olms, Hildesheim 2010. ISBN 978-3-487-14252-4
• Peters, H. F., My Sister, My Spouse: A Biography of Lou Andreas-Salome, New York: Norton, 1962
• Salomé, Lou: The Freud Journal, Texas Bookman, 1996
• Salomé, Lou: Friedrich Nietzsche in seinen Werke, 1894; Eng., Nietzsche, tr. and ed. Siegfried Mandel, Champagin: University of Illinois Press Univ. of Illinois Press Arxivləşdirilib 2005-12-12 at the Wayback Machine, 2001
• Salomé, Lou: You Alone Are Real to Me: Remembering Rainer Maria Rilke, tr. Angela von der Lippe, Rochester, NY|Rochester: BOA Editions Arxivləşdirilib 2005-09-23 at the Wayback Machine, 2003
• William Vollmann|Vollmann, William T., Friedrich Nietzsche: The Constructive Nihilist, The New York Times, August 14, 2005.