Müqəddəs Lavrentiya çayı
Müqəddəs Lavrenti çayı (fr. fleuve Saint-Laurent, ing. Saint Lawrence River) — Şimali Amerika materikinin böyük su arteriyasını təşkil edən çay. ABŞ və Kanada arasında təbii sərhəd rolunu oynayır. Böyük gölləri Atlantik okean ilə birləşdirir. Mənsəbdə çayın eni 130 km-dir. Çayın uzunluğu 1197 km[1], hövzəsinin sahəsi 1 344 200 km² təşkil edir[2]
| Müqəddəs Lavrentiya çayı | |
|---|---|
| fr. fleuve Saint-Laurent, ing. Saint Lawrence River | |
 Müqəddəs Lavrentiya çayı | |
| Ölkələr | |
| Mənbəyi | Ontario gölü |
| • Yüksəkliyi | 75 m |
| Mənsəbi | Müqəddəs Lavrentiya körfəzi |
| • Yüksəkliyi | 0 m |
| Uzunluğu | 1197 km |
| Su sərfi | 10.400 m³/s |
| Su hövzəsi | Atlantik okeanı |
| Hövzəsinin sahəsi | 1344200 km² |
|
Müqəddəs Lavrentiya çayı Şimali Amerikaın fiziki xəritəsində:
 48°02′16″ şm. e. 69°34′27″ q. u.HGYO |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi-mədəni əhəmiyyəti
redaktəÇaya bu adı Jak Karte vermişdir. Bununla yanaşı çayın töküldüyü körfəzdə bu adla adlandırılmışdır. Sauel de Şamlenin çsyın yatağı ilə üzü yuxarı üzməsinfən sonra fransızlar tərəfindən məskunlaşdırılmışdlr. Bura Yeni Fransanın tərkib hissəsinə daxil edilmişdir. Yeddiillik müharibədən sonra ərazini britaniyalılar ələ keçirmişdir. Bununla belə region hələ də Şimali Amerikanın fransız dili məfəniyyətinin mərkəzi rolunu oynayır. İlk əvvələr tizarət gəliləri üzən çayda harlrda iri tankerlər bel üzür.
Xüsusiyyətləri
redaktəÇay dünyanın böyük fiordlarından biri olan Saqeney fiordunu əmələ gətirir. Şimaldan ona Saqeneyə çayı tökülür. O hətta böyük estuari əmələ gətirir.
Çayın körfəzlə birləşdiyi yerdə iki axını müşahidə etmək olur: 400 metr dərinlikdə soyuq və duzlu dəniz suyu, səthində isə nisbətən usti və şirin su.
Monreal önü ərazilərdə çay 160 km məsagədə astsnalı ərazilərdən axır. Sonradan isə 60 km məsadə isə sakitləşir və kal axır.
Canlılar aləmi
redaktəÇayda Ağ balina, Finval və Göy balinalara rast gəlmək olur. Ümumilikdə götürdükdə çayda 20 növ suda)quruda yamayan və sürünən, 12 növ məməli və yüzlərlə növ balıq yaşayır. Sahil bataqlıqlarında usə 300 növ quş yuva qurur.
Təsərrüfat əhəmiyyəti
redaktə
Hövzəsi Kanadanın ən sıx məskunlaşılmış ərazisidir. Burada ümumulikdə 20 mln insan yaşayır. Siyənək balıqçılığı, maldarlıq taxılçılıq inkişaf etmişdir.
Gəmiçilik
redaktəHələ 1680-cı ildə koloniyaçılar çayın yatağının dərinləşdirilməsi üzərində düşünmüşlər. Səbəb isə okean gəmilərinin burada rahat üzməsi olmuşdur. 1959-cu ildə uzunluğu 283 km olan Müqəddəs Lavrenti dəniz yolu açılmışdır. Bu dəniz yolu dünysnın ən mühüm tikililərindən biri sayılır. Monrealla Ontario gölü arasında 7 jalyuz inşa edilmişdir. Tikinti zamanı 150 mlm m³ torpaq və min tonlarla beton işləri görülmüşdür.
Böyük qəzalar
redaktə
Özünün növbəti reyslərindən birini icra edən sərnişin gəmisi «Empress of Ireland» 29 may 1914-cü ildə norveç kömürdaşıyan gəmisi ilə toqquşmuşdur. Nəticədə gəmi 14 dəqiqə ərzində suyun dibinə batmışdır (40 m). Onun göyərtəsində 1477 nəfər (420 ekipaj üzvü və 1057 sərnişin) olmuşdur. Ekipaj və sərnişinlərdən yalnız 463 nəfəri sağ qalmışdır. Bu qəza həcminə görə az qala «Titanik» и «Luzitaniya» kimi qəzalara bərabər tutulur.
İstinadlar
redaktə- ↑ "Rivers of Canada" (ingilis). The Canadian Atlas Online. Royal Canadian Geographical Society. İstifadə tarixi: 2015-03-09.[ölü keçid]
- ↑ "Rivers Flowing into the Atlantic Ocean" (ingilis). The Atlas of Canada. Natural Resources Canada. Archived from the original on 2012-03-29. İstifadə tarixi: 2015-03-09.
Mənbə
redaktə- Regional Geography of the St. Lawrence River (ing.)
- Information about Juniper Island (Ontario) Arxivləşdirilib 2009-12-25 at the Wayback Machine (ing.)