Məhəmmədəmin xan mədrəsəsi

Məhəmmədəmin xan mədrəsəsi (özb. Muhammad Aminxon madrasasi) — Xivənin (Özbəkistan) tarixi mərkəzində 1852-1855-ci illərdə Özbək hökmdarı Məhəmmədəmin xanın vəsaiti və sərəncamı ilə ucaldılmış memarlıq abidəsi, mədrəsə binasıdır. İçan-Qalanın qərb hissəsində, Kalta Minara bitişik yerləşir.

Məhəmmədəmin xan mədrəsəsi ən böyüyük mədrəsədir və digər Xivə mədrəsələri ilə müqayisədə ən zəngin kirəmitli üzlüyə malikdir.

Bir çox turizm agentliyinin internet saytında əsassız olaraq Məhəmmədəmin xan mədrəsəsini Orta və ya Mərkəzi Asiyanın “ən böyük” mədrəsəsi hesab edilir, baxmayaraq ki, başqa şəhərlərdə ondan böyük mədrəsələr var: Kukeldaş mədrəsəsi və başqaları. İçan-Qalanın bir hissəsi kimi 1990-cı ildə YUNESKO-nun Ümumdünya irs siyahısına daxil edilmişdir. Hazırda Xivə turizm kompleksinin mehmanxanasının yerləşdiyi, turistlərə xidmət və nümayiş obyektidir.

Tarixi

Xorəzmin keçmiş paytaxtı Xivədə iyirmidən çox mədrəsə salamat qalmış, lakin daha çoxu tikilmişdir.

Hökmdarlığının dördüncü ilində Xorəzm hökmdarı Məhəmmədəmin xan (1846-1855) Daxili Qalanın (İçən-Kala) qərb qapısı ilə üzbəüz, mədrəsə və minarə tikintisinə başlanılmasını əmr etdi. hökmdarlar qalasının cənub fasadı (Künya-Ark).

Mədrəsənin tikintisi üç ildə (1852-1855) başa çatdırıldı[3].

1852-ci ildə Məhəmmədəmin xanın mədrəsəsində, xanın planına görə, hündürlüyünə görə Orta Asiyada mövcud olanların hamısını üstələməli olan möhtəşəm minarənin tikintisinə başlanıldı.

O, yarımçıq qalmışdır (buna görə də “qısa minarə” adı verilmişdir) və indi Kalta Minar adlanır.

Mədrəsədə dövrün bir sıra məşhur şəxsiyyətləri, o cümlədən Ləffasi, Mütrib Xonaxarobi, sufi və başqaları təhsil alıblar.

1979-cu ildən Məhəmmədəmin xan mədrəsəsi Mətniyaz divanbəyi mədrəsəsi ilə birlikdə yerli və xarici turistlərə xidmət üçün uyğunlaşdırılmış Xivə turizm kompleksini formalaşdırmışdır. Əvvəlki binada otel, ikincisində isə restoran yerləşir.

1990-cı ildə mədrəsə İçan-Qalanın digər abidələri ilə birlikdə YUNESKO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilmişdir.