Məmmədhüseyn Əliyev

Məmmədhüseyn Əliyev (28 aprel 1925, Gürdəsər, Lerik rayonu – 6 iyul 1994) – Azərbaycan yazıçısı, Əməkdar İncəsənət Xadimi, 1960-cı ildən Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının üzvü.

Məmmədhüseyn Əliyev
Doğum tarixi	28 aprel 1925
Doğum yeri	Gürdəsər, Lənkəran qəzası, Azərbaycan SSR, ZSFSR, SSRİ
Vəfat tarixi	6 iyul 1994 (69 yaşında)
Vətəndaşlığı	SSRİ→ Azərbaycan
Fəaliyyəti	filologiya, jurnalistika, yazıçı-dramaturq
Mükafatları
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Məmmədhüseyn Rüstəm oğlu Əliyev 28 aprel 1925-ci ildə Lerik rayonun Gürdəsər kəndində ruhani ailəsində anadan olmuşdur. Atası Axund Molla Rüstəm İraqın əl-Nəcəf şəhərində 25 illik ali ruhani təhsili aldıqdan sonrakı təyinatı üzrə Lerik rayonunda şəriət bilicisi və istedadlı bir alim kimi fəaliyyətə başlamış və o taylı, bu taylı Azərbaycanda dinin, təhsilin yayılmasında böyük xidmətlər göstərmişdir. Sovet hökumətinin qurulması ilə əlaqədar olaraq Axund Molla Rüstəm İrana- Ərdəbil şəhərinin Camahiran kəndinə köçür və orada 17 kəndin rəsmi dini xadimi kimi fəaliyyətini davam etdirir. Ondan sonra ailəsi sovet rejimi tərəfindən güclü repressiyaya məruz qalır, təqib olunur, evi, kitabxanası zorla alınaraq məktəbə verilir, əlyazmaları və kitabxanası məhv edilir. Məmmədhüseyn Əliyev 1940-cı ildə orta məktəbi bitir və Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunun Lənkəran Pedaqoji Texnikumunda təşkil etdiyi Müəllimlik Kursuna göndərilir. Kursu başa vurduqdan sonra müəllim kimi təyinat alır. 1946–1949-cu illərdə ADPİ–nin tarix-fəlsəfə fakültəsində təhsilini davam etdirir. Çox keçmir ki, mətbuatda "Qail" təxəllüsü ilə tanınmağa başlayır. Bədii yaradıcılıq və jurnalistika sahəsi onu daha çox cəlb etdiyinə görə yenidən ADU-nun filologiya-jurnalistika fakültəsinə qəbul olunur. 1954-cü ildə ADU-nun filologiya-jurnalistika fakültəsini bitirir və pedaqoji fəaliyyətini, həmçinin bədii yaradıcılığını davam etdirir. "Dağlar oğlu", "Dağda bahar", "Torpağın ətri", "Döyüşən illər" romanları və bir çox povest və hekayələri geniş oxucu rəğbəti qazanmışdır. "Prokuror", "Ana fəryadı" və s. pyesləri N. B. Vəzirov adına Lənkəran Dövlət Dram Teatrında tamaşaya qoyulmuşdur. Azərbaycanın Əməkdar İncəsənət xadimi fəxri adına və bir sıra medallara layiq görülmüşdür. 1994-cü il iyulun 6-da vəfat etmişdir.

Ailəli olmuşdur, üç oğlu, üç qızı var.

Elmi-pedaqoji fəaliyyəti

Məmmədhüseyn Əliyevin müəllimləri ilə. Mərkəzdə dosent Elyas Hacıyev, professor Mir Cəlal, dosent Feyzulla Qasımzadə

1954-cü ildə ADU-nun filologiya-jurnalistika fakültəsini bitirdikdən sonra təyinat üzrə Lerik rayonuna müəllimlik fəaliyyətinə başlamış, Lerik rayonunda, Gürdəsər və Şingədulan kəndlərində məktəb direktoru vəzifəsində çalışmışdır. Daim mətbuatda çıxışlar etmişdir. Onun məqalələrində həm elmi təhlillər aparılır, həm də bir vətəndaş mövqeyi duyulurdu. Sonralar müəllifin bu elmi — pedaqoji ümumiləşdirmələri onun əsərlərindəki bədii obrazlarda daha geniş şəkildə öz əksini tapmışdır.

1960-cı ildən Lənkəranda Təngivan, Digah kənd orta məktəblərinin direktoru, Lənkəran Tibb texnikumunda müəllim, Lənkəran Pedaqoji texnikumunda direktor müavini işləmişdir.

1982-ci ildə Azərbaycan Respublikası Yazıçılar İttifaqının Lənkəran Zona Şöbəsinin məsul katibi seçilmişdir, ömrünün sonuna qədər (6 iyul, 1994) bu vəzifədə çalışmışdır.

İctimai və maarifçilik fəaliyyəti

Müzakirə zamanı

1959-cu ildən başlayaraq Lənkəran rayon və şəhər deputatları sovetinə mütəmadi olaraq deputat, Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının qurultaylarına nümayəndə seçilmişdir.

1980-ci ildə Lənkəran Radio Verilişləri redaksiyasında məsul redaktor olmuşdur. İctimai-siyasi və elmi məzmunlu materiallar hazırlamışdır.

1982-ci ildə Azərbaycan Respublikası Yazıçılar İttifaqının Lənkəran Zona Şöbəsinin məsul katibi seçilmişdir, ömrünün sonuna qədər (6 iyul, 1994) bu vəzifədə çalışmışdır.

1991-ci ildə "Şəfəq" jurnalının və eyniadlı ədəbi məclisinin əsasını qoymuşdur. 1994-cü ilə qədər jurnalın baş redaktoru olmuşdur.

Əsas yaradıcılıq istiqamətləri

Məmmədhüseyn Əliyev elmi-pedaqoji sahədə, publisistikada istedadlı müəllim, diqqətli və tələbkar jurnalist kimi bir çox əsərlərin müəllifi olmuşdur. Məmmədhüseyn Əliyev, həm də bir çox poemaların, şeir və qəzəllərin müəllifi kimi tanınır. Lakin müəllifin istedadı ən çox onun dram əsərlərində və romanlarında özünü göstərmişdir. Onun romanları xalqın həyat və məişətinin epopeyası, milli şüurunun və fəlsəfi təfəkkürünün inkişaf yoludur. Bu əsərlərin hər birisi bədii filmlərin ssenarisi kimi qədim bir xalqın adət və ənənələrini, həyat tərzini, məişətini, sevgi və nifrətini, düşüncə tərzini açıq bir şəkildə göz önünə gətirərək bütöv bir təsəvvür yaradır.

Əsas mükafatları

1988-ci ildə Məmmədhüseyn Əliyev İraqın "Əl-əhram" qəzetində dərc edilmiş " Ey ana Bağdad!" şerinə görə Ərəb ölkələri poeziya festivalının mükafatına layiq görülmüşdür.

1992-ci ildə Məmmədhüseyn Əliyev Azərbaycan Respublikasının "Əməkdar İncəsənət Xadimi" adına layiq görülmüşdür.

Əsas əsərləri

• "Vətən keşiyində" roman — poeması 1947–1950-ci illərdə Azərbaycan Radiosunda səsləndirilmişdir. Əsər Vladimir Qafarov tərəfindən rus dilinə tərcümə olunmuşdur.
• "Dağlar oğlu" roman. Uşaq və Gənclər Ədəbiyyat nəşriyyatı, Bakı 1958-ci il.
• "Dağda bahar", roman, Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, Bakı, 1966-cı il.
• "Qulplu qızıllar" povest, "Azərbaycan" jurnalı, № 3–4, 1971-ci il.
• "Lənkəran hekayələri" hekayələr. "Gənclik" nəşriyyatı, 1967-ci il.
• "Müstəntiq" povest, Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, 1973-cü il.
• "Balıqçı arvadı" povest, "Ulduz" jurnalı, № 11, 1981-ci il.
• "Сын гор" роман, "Советский писатель", Москва, 1977.
• "Сын гор" и "Весна в горах" романы "Советский писатель" , Москва, 1982.
• "Аромат земли", "Голос скал" романы , "Советский писатель", Москва, 1987.
• "Qayaların səsi", roman, "Yazıçı" nəşriyyatı, Bakı, 1983.
• "Dağlar oğlu" "Dağda bahar" romanları, "Gənclik" nəşriyyatı, Bakı, 1984.
• "Torpağın ətri" roman, "Gənclik" nəşriyyatı, Bakı, 1979.
• "Döyüşən illər" roman, I kitab, "Yazıçı" nəşriyyatı, Bakı, 1986.
• "Döyüşən illər", ikinci kitab "Yazıçı nəşriyyatı", Bakı, 1991.
• "Siyasi məhbus" roman, "Şəfəq" jurnalı , № 3–4, 10 noyabr, 1992.
• "Vadidə görüş" povest, "Şəfəq" jurnalı, № 1–2, 1993.
• "Qovuşmaz yollar" roman , "Şəfəq" jurnalı, № 3–4, 1993.
• "Vətən keşiyində" roman-poema, "Məşəl" jurnalı, № 5–6, 2004.

Müxtəlif illərdə çap olunmuş əsərlərin natamam siyahısı

• "Səs verim", "Kolxoz yolu" qəzeti, № 1(480), 7 yanvar, 1947.
• "Durnalar", "Kolxoz yolu" qəzeti, № 35(479), 30 dekabr, 1947.
• "Bu gününüz mübarək", "Kolxoz yolu" qəzeti, № 2(481), 11 yanvar, 1948.
• "Stalin", "Kolxoz yolu" qəzeti, № 4 (483), 29 yanvar ,1948.
• "Güllü şal", "Azərbaycan gəncləri" qəzeti, 12 aprel, 1950.
• "Pioner İbrahim", "Azərbaycan pioneri" qəzeti, 7 oktyabr, 1950.
• "Yeni iliniz mübarək olsun!", "Lenin tərbiyəsi uğrunda", № 41, 30 dekabr 1950.
• "Çay tarlalarında" "Azərbaycan gəncləri" qəzeti, № 74, 20 iyun, 1951.
• "Hədiyyə", "Azərbaycan pioneri qəzeti", 29 mart, 1952.
• "Vaxt qiymətlidir", "Azərbaycan pioneri" qəzeti, № 13(551), 29 mart, 1952.
• "Qocanın dedikləri" , "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti, № 14(663),17 may, 1952.
• "Bir may səhəri", "Lenin tərbiyəsi uğrunda" qəzeti, № 3(209),1 may 1953.
• "Döyüşçünün xatirəsi", "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti, № 21(706), 20 iyun, 1953.
• "Daşkəsən usta", "Azərbaycan gəncləri" qəzeti, № 106(5207), 9 sentyabr, 1953.
• "Amerikalı şairəyə" poema, "Azərbaycan qadını" jurnalı, № 11, noyabr 1953.
• "Təqvim", "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti, № 24(757),12 iyun, 1954.
• "Kənddə qış axşamı", "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti, № 6(791), 5 fevral, 1955.
• "Gəndəlaş" , "Azərbaycan gəncləri" qəzeti, № 139(5551), 20 noyabr 1955.
• "Mahmud babanın dedikləri", "Azərbaycan müəllimi" qəzeti, № 18, 1957.
• "Kənd müəllimi" hekayə, "Azərbaycan müəllimi" qəzeti, 1957.
• "Sevinc" hekayə, "Azərbaycan müəllimi" qəzeti, 1957, № 2.
• "Ərköyün qız" poema, "Kirpi" jurnalı, № 2,1957.
• "İmzasız məktub yazanlara cavab", "Kolxoz yolu" qəzeti, 18 yanvar, 1961, № 6.
• "İmzasız ərizə" hekayə, "Leninçi" qəzeti, 1962.
• "Alov" Lənkəran səhnəsində", "Leninçi" qəzeti, № 124, 25 sentyabr, 1963.
• "Telnaz" hekayə, "Leninçi" qəzeti, 24 aprel, 1964, № 50.
• "Əvəz" hekayə, "Leninçi" qəzeti, 1964.
• "Gəlin" hekayə, "Leninçi" qəzeti, 1964.
• "Prokuror" hekayə, "Leninçi" qəzeti, № 32,16 mart, 1965.
• "Gəray müəllimin səhvi" povest, "Leninçi" qəzeti, № 38, 39,40, 41,42, 1965.
• "Hampa oğlu", "Bolluq uğrunda" qəzeti, № 37, 16 iyul, 1966.
• "Şirməmmədin heykəli", "Lənkəran hekayələri" 1967.
• "Kötük" hekayə , "Leninçi" qəzeti, № 35, 23 mart, 1968.
• "Sərəncam" hekayə, "Leninçi" qəzeti, № 37(3974), 27 mart 1969.
• "Sərəncam" hekayə, "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti, № 37(1540)13 sentyabr, 1969.
• "Lenin Muğanda" hekayə, "Leninçi" qəzeti, 11 oktyabr, № 137 14 oktyabr, 1969.
• "Saçaqlı şal" hekayə, "Leninçi" qəzeti, № 101(4346), 11 sentyabr, 1971.
• "Görüş" hekayə, "Çağırış" 21 dekabr, 1971.
• "Neçə ildən sonra" hekayə, "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti, 13 fevral, 1971. № 7(1614)
• "Müəllim" hekayə, "Azərbaycan müəllimi" qəzeti, 21 iyun. 1972. № 49(2427)
• "Xəyanət" hekayə, "Leninçi" qəzeti, 22 dekabr. 1972. № 151(4236)
• "Arı doktoru", "Leninçi" qəzeti, 26 fevral, 1972, № 25.
• "Dəmir arxa" hekayə, "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti, 11 avqust, 1973.
• "Mənalı ömür yolu", "Sovet kəndi" qəzeti, 18 mart, 1976. № 33.
• "Axırıncı imtahan" hekayə, "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti, 7 yanvar, 1978. № 2(1773)
• "İlk atəş" hekayə, "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti, 25 sentyabr, 1979. № 112(5373)
• "Под Брянском", " Красная звезда" № 153(17240), 5 июня, 1980,
• "Azərbaycan Kommunisti" jurnalının baş redaktoruna açıq məktub. № 11, 1980.
• "За горизонтом горизонт", "Человек и закон" очерк, № 9, 1981.
• "Sürücü" hekayə, "Leninçi" qəzeti, 8 iyul, 10 iyul, 1982, № 80(5788)
• "Vətəndaşlıq qayəsi", "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti, № 31, 29 iyul, 1988.
• "Ağıl çırağı — kitab", "Sovet kəndi" qəzeti, № 129, 28 oktyabr, 1989.
• "Poetik axtarışda", "Leninçi" qəzeti, № 60, 5 iyul, 1990.
• "İran və İraqda gördüklərim", "Şəfəq" jurnalı, № 3, 1991.
• "Mirzə Məmmədhüseyn Axund kimdir?" "Şəfəq" jurnalı, № 2,1991.
• "Şəfəq"in lüğət çələngi. "Şəfəq" jurnalı, № 2, 1991.
• "Водитель", "Литературный Азербайджан", № 8, август, 1992,
• "Ey ana Bağdad", "Əl- Əhrəm" qəzeti, Bağdad şəhəri, 1988.
• "Yüz rübai", "Şəfəq" jurnalı, № 1–2, 1992.
• "Lerik haqqında ballada", "Şəfəq" jurnalı.
• "Şəfqət bacısı", "Leninçi" qəzeti, 26 avqust, 1993.
• "Gecikmiş bəraət", Lerik qəzeti, № 34,10 iyul , 1993.
• "Həzrəti Əli Əlihisallam haqqında nəyi bilmək lazımdır", "Şəfəq" jurnalı, № 1–2, 1993.
• "Qalx ayağa", 15 avqust, № 1–2, 1992.
• Rübailər, "Məşəl" jurnalı, № 1–2, 2000.
• Qəzəllər, "Məşəl" qəzeti, 13–19 yanvar, 2001.
• "Hesabdar Əlibaba", hekayə, "Töhfə" qəzeti, aprel, 2004.
• "Alov" qəzeti şerlər, 26 oktyabr, 2004.
• "Alov" jurnalı № 1, 2005.