Məna (dilçilik)

Məna sözün bildirdiyi fikirdir. Sözlər birdən çox məna verə bilər. Bu vəziyyətdə mənaların biri orijinal məna, digəri köməkçi məna, başqa biri metaforik mənadır. Sözlər zamanla zənginləşə və ya mənasını itirə bilər. Onların mənasını itirməsinə məna kiçilməsi, yeni mənalar qazanması hadisəsinə isə məna genişlənməsi deyilir.

Semantika sözlərin mənalarını və onların zamanla dəyişilməsini müşahidə edir. Sözlər həqiqi və məcazi mənada olurlar. Bəzi sözlər tarixi dövr ərzində həqiqi mənasını itirərək slenqə çevrilir. Bəzi sözlər çox mənalıdır: Gül kimi və yaxud dil kimi. Bəzi sözlər geniş mənalarından əvvəl dar məna ifadə edirlər. Bəziləri məna dəyişikliyinə uğrayırlar: baş, göz yarmaq kimi. Məna oyunu bir sözün bütün mənalarını bir cümlə ilə ifadə etməsidir: Adınız Güldür, lakin ömrünüzdə gülməmisiniz kimi. Mənanın genişlənməsi və ya yayılması anlayışı, bir sözün tarixi dövr ərzində dar mənadan geniş mənaya keçməsi kimi.

Yaxın mənalı sözlər mənaları yaxın olan sözlərdir. Eyni məna daşıyan sinonim sözlər həmişə eyni mənada olmurlar, aralarında mütləq bir nüans mövcuddur. Sinonim məna verən sözlər əsasən köhnə/yeni sözlərdəki eyniyətdir. Azərbaycan dilində sözün mənasını gücləndirmək üçün sözün əvvəlində dilemmalarda sinonimlik və təkrarlanma ilə işlənir. Xüsusi dillərdən, slenqin ana dil ilə paralel mənaları mövcuddur. Həmçinin qrup dili jarqonları ilə ana dili kəsişə bilər. Eyni söz müxtəlif peşə dillərində və elm sahələrində eyni adda fərqli mənalar daşıya bilərlər.