Majoritar seçki sistemi

Majoritar sözü fransız dilindən tərcümədə "çoxluq" deməkdir. Majoritar seçki sistemində kim çoxluğun səsini qazanarsa o da seçilir. Azərbaycan Respublikasında seçki sistemi majoritar sistemə əsaslanır.Çox geniş yayılmış seçki sistemlərindən biri majoritar seçki sistemidir. Bu seçki sisteminə uyğun olaraq, deputatlığa (lat. "deputatus" — "göndərilmiş") namizəd seçkilərdə fərdi qaydada iştirak etməlidir və o, seçkili orqana deputat seçilmək üçün seçki dairəsi üzrə digər namizədlərə nisbətdə daha çox səs toplamalıdır. Səs çoxluğunun sayından asılı olaraq majoritar seçki sisteminin iki növü müəyyən edilir: mütləq səs çoxluqlu majorilar seçki sistemi və nisbi səs çoxluqlu majoritar seçki sistemi.

Mütləq səs çoxluqlu majoritar seçki sistemi seçki dairesi üzrə seçicilərin səslərinin yarıdan çoxunun, yəni 50%+l sesin toplanmasını tələb edir. Bu seçki sistemində qalib gəlməsi üçün namizəd seçki dairəsində çox böyük nüfuza malik olmalıdır. Sistemin əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, deputat Məclisdə seçicilərin yarıdan çoxunun iradəsini təmsil etmək imkanına malik olacaqdır. Namizədlərdən heç biri tələb olunan səs çoxluğunu (50%+1) toplamadıqda, bir qayda olaraq, daha çox səs toplamış iki namizədin iştirakı ilə səsvermənin ikinci dövrəsi keçirilir. Səsvermənin ikinci dövrəsində daha çox səs toplayan namizəd parlamentə deputat seçilir. Sesvermənin bu dövrəsində nisbi səs çoxluqlu majoritar seçki sisteminin şərtləri tətbiq edilir.

Nisbi səs çoxluqlu majoritar seçki sisteminə uygun olaraq ölkə ərazisi parlamentə seçilən deputatların sayına bərabər birmandatlı seçki dairələrinə bölünür. Hər bir seçki dairəsindən yalnız bir deputat seçilə bilər. Səsvermə yalnız bir dövrədə keçirilir. Namizədlər sırasından daha çox səs toplayanı parlamentə deputat seçilir. Belə seçki sistemi müəyyən mənada seçicilərin iradəsinin təhrif olunmasına səbəb olur. Bunun üçün aşağıdaki misalı göstərmək olar:

Belə güman edək ki, seçicilərin sayı 100.000 olan bir mandatlı seçki dairəsi üzrə dörd siyasi partiyanın nümayəndəsi iştirak edir. A partiyasından olan namizəd 40.000, B partiyasından olan namizəd 25.000, C partiyasından olan namizəd 20.000, D partiyasından olan namizəd isə 15.000 səs toplamışdır. Ona baxmayaraq ki, seçicilərin əksəriyyəti (60.000 seçici) digər namizədlerə, daha doğrusu, onun əleyhinə səs vermişlər A partiyasından olan namizəd çox səs topladığndan seçkilərdə qalib hesab edilir. Bu seçki sistemi: Birincisi, bir nəfərin timsalında tanınmış hər hansı bir partiyaya deyil, konkret namizədə seçici səslərinin verilməsinə imkan yaradır. İkincisi, seçicilərə deputatlığa namizədi daha yaxından tanımağa şərait yaradır. …. Üçüncüsü, deputat olduğu təqdirdə, üzərinə götürdüyü tapşırıqları yerinə yetirməkdə seçicilər qarşısında deputatlığa namizədin mənəvi məsuliyyətini artırır.

Dördüncüsü, deputata partiyanın göstərişlərini deyil, seçicilərin rəyini və iradəsini rəhbər tutaraq sərbəst və müsteqil şəkildə fəaliyyət göstərməsinə təminat verir.