Makroiqtisadi modellər

Məcmu tələb-məcmu təklif modeli redaktə

AD-AS modeli makroiqtisadiyyatı başa düşmək üçün yaradılan standard dərslik modelidir^[1]. Bu model Məcmu Tələbin Məcmu Təklifə bərabər olduğu haldakı qiymət səviyyəsini və real istehsal həcmini göstərir^[2]. Məcmu tələb əyrisi aşağı meyillidir. Bu da aşağı qiymət səviyyəsində istehsala daha çox tələb olmasını göstərir. Məcmu tələbin aşağı meylli olmasına 3 effekt təsir göstərir^[2]:

Piqu və ya real balans effekti. Əgər ölkədə real qiymətlərin səviyyəsi aşağı enirsə, real sərvət artır. Yəni, qiymətlər enirsə alıcı 1 manatla daha çox məhsul ala bilir, bu da məcmu tələbi artırır.
Keyns və ya faiz dərəcəsi effekti. Məhsulların qiyməti düşürsə, pula olan tələb azalır. Bu faiz dərəcəsini aşağı endirir. Investisiya imkanları genişləndiyi üçün istehsal artır.
Xalis ixrac effekti. Hansı ölkədə ki, qiymətlər qalxırsa, onun məhsulları xarici məhsullar qarşısında daha az rəqabət qabiliyyətli olur və ixrac azalır. Daha az ixrac edən müəsisə daha az istehsal edir. Qiymətlər düşdükdə isə əksinə.

Məcmu təklif əyrisi isə aşağı istehsal səviyyələrində üfüqi (elastik) və bütün istehsal amillərinin tam istifadə olunduğu potensial istehsal nöktəsindən etibarən isə şaquli (qeyri-elastik) olur^[3]. Nə qədər ki, istehsal öz potensial səviyyəsinə çatmayıb, Məcmu Tələbin genişlənməsi özü ilə daha yüksək qiymət və istehsal səviyyəsi gətirəcək. AD-AS diaqramı inflayasiya ilə bağlı müxtəlif makroiqtisadi hadisələri izah etmək üçün də istifadə edirlir. Həmçinin bu model müxtəlif makroiqtisadi siyasətlərin effektlərini izah etmək üçün geniş pedaqoji əhəmiyyətə malikdir.

IS-LM modeli redaktə

Əsas makroiqtisadi modellərdən biri də IS-LM modelidir. IS-LM modeli faiz dərəcəsinin və istehsalın həcminin əmtəə və pul bazarlarındakı tarazlığını əks etdirir.^[4] Bu modelin adı 2 əsas iqtisadi tarazlığın birləşməsindən əmələ gəlir: İqtisadiyyatdakı investisiyalar (I) yığıma (S), pula olan tələb(L) isə pul təklifinə (M) bərabər olmalıdır. Bu model əmtəə və pul bazarlarının tarazlıqda olduğunu göstərir.^[5] IS-LM modeli 1937-ci ildə nobel mükafatı laureatı Con Hiks tərəfindən yaradılıb. O,Con Menyard Keynsin 1936-cı ildə yazdığı “Məşğulluğun, Faizin və Pulun Ümumi Nəzəriyyəsi” kitabındakı fikirləri grafik olaraq təsvir edib.^[6]

“IS” əyrisində investisiya (faiz dərəcəsi kimi verilən) yığıma (istehsal kimi verilən) bərabərdir Əmtəə bazarında faiz dərəcəsi və istehsal arasında tərs-mütənasiblik olduğundan “IS” əyrisi aşağı meyillidir. Çünki, istehsal artdıqca daha çox pul yığıma yönəlir, investisiyaların yığıma bərabər olması üçün faiz dərəcəsi aşağı düşür. Pul bazarında faiz dərəcəsi və istehsal düz mütənasib olduğu üçün “LM” əyrisi isə yuxarı meyllidir. Çünki, istehsal artdıqca pula olan tələb artır və buda faiz dərəcəsin artırır.^[7].

Artım modelləri redaktə

Robert Solounun “Neoklassik Artım Modeli” uzunmüddətli dövrdə artımı izah edən ən uyğun modellərdən biridir. Bu model istehsalın onun iki tərkib hissəsi olan kapital və işçi qüvvəsindən aslılığını əks etdirən istehsal funksiyası ilə başlayır. Solou modelidə güman edilir ki, işçi qüvvəsi və kapital sabit dərəcədə istifadə edilir. Yəni işsizlik dərəcəsində tərəddüdlər olmur və kapitalın istifadəsindəki faydalılıq sabit qalır. İstehsaldakı artım yalnız əlavə kapital ehtiyatları və daha çox əhali ya da məhsuldarlığı artıran yeni texnoloji üstünlüklər hesabına ola bilər. ^[8]

İstinadlar redaktə

↑ Healey, Nigel M. (2002). "AD-AS model". In Snowdon, Brian; Vane, Howard. An Encyclopedia of Macroeconomics. Northhampton, Massachusetts: Edward Elgar Publishing. pp. 11–18. səh 12
↑ ^2,0 ^2,1 Healey, Nigel M. 2002. səh 13
↑ Healey, Nigel M. 2002. səh 12
↑ Durlauf, Steven N.; Hester, Donald D. (2008). "IS–LM". In Durlauf, Lawrence E.; Blume. The New Palgrave Dictionary of Economics (Second ed.). Palgrave Macmillan. Retrieved 5 June 2012
↑ Andrew B. Abel , Ben S. Bernanke, Dean Croushore. Macroeconomics, 6th ed. səh 310
↑ Andrew B. Abel. 2008. səh 310
↑ Peston, Maurice (2002). "IS-LM model: closed economy". In Snowdon, Brian; Vane, Howard R. An Encyclopedia of Macroeconomics. Edward Elgar. Peston 2002, p. 387
↑ Solow, Robert (2002). "Neoclassical growth model". In Snowdon, Brian; Vane, Howard. An Encyclopedia of Macroeconomics. Northhampton, Massachusetts: Edward Elgar Publishing. 518-519

[1] Healey, Nigel M. (2002). "AD-AS model". In Snowdon, Brian; Vane, Howard. An Encyclopedia of Macroeconomics. Northhampton, Massachusetts: Edward Elgar Publishing. pp. 11–18. səh 12

[Healey,_Nigel_M._2002._səh_13-2] 2,0 ^2,1 Healey, Nigel M. 2002. səh 13

[3] Healey, Nigel M. 2002. səh 12

[4] Durlauf, Steven N.; Hester, Donald D. (2008). "IS–LM". In Durlauf, Lawrence E.; Blume. The New Palgrave Dictionary of Economics (Second ed.). Palgrave Macmillan. Retrieved 5 June 2012

[5] Andrew B. Abel , Ben S. Bernanke, Dean Croushore. Macroeconomics, 6th ed. səh 310

[6] Andrew B. Abel. 2008. səh 310

[7] Peston, Maurice (2002). "IS-LM model: closed economy". In Snowdon, Brian; Vane, Howard R. An Encyclopedia of Macroeconomics. Edward Elgar. Peston 2002, p. 387

[8] Solow, Robert (2002). "Neoclassical growth model". In Snowdon, Brian; Vane, Howard. An Encyclopedia of Macroeconomics. Northhampton, Massachusetts: Edward Elgar Publishing. 518-519

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]