Marius Katilişkis
Marius Katilişkis (lit. Marius Katiliškis; 15 sentyabr 1914 – 17 dekabr 1980[1]) — Litvalı yazıçı.
| Marius Katilişkis | |
|---|---|
| lit. Marius Katiliškis | |
 | |
| Doğum tarixi | 15 sentyabr 1914 |
| Vəfat tarixi | 17 dekabr 1980[1] (66 yaşında) |
| Dəfn yeri | Litva Milli Qəbiristanlığı |
| Vətəndaşlığı |
 Litva |
| Milliyyəti | litvalı |
| Həyat yoldaşı | Zinaida Katilişkis |
| Fəaliyyəti | yazıçı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
redaktəKatilişkisin valideynləri Litvanın şimal sərhədi yaxınlığında yerləşən Jaqarişkaya kəndinin yerliləri idi. Gələcək yazıçı Qruzdjayaye də anadan olub, lakin uşaqlığını və ilk gəncliyini buradan bir neçə kilometr aralıda yerləşən Katilişkis kəndində keçirib. O, sonradan Katilişkis təxəllüsünü götürüb. Marius ailədə on bir uşağın doqquzuncusu idi.[2]
Zaqarda məktəbə gedən Marius atasının fermasında işləyirdi. 1931-ci ildə radio operatoru kimi Litva ordusunda xidmətə çağırılır. Tərxis olunduqdan sonra Marius 1994-cü ildə onun adını daşıyan Pasvalisdəki kitabxanada işə düzəlir. 1941-ci ildə riyaziyyat müəllimi işləyən Elza Avijonita ilə evlənir.
1944-cü ildə Vətən Müdafiə Qüvvələrinə qoşulan Katilişkis Litva Sedasında Qırmızı Ordu ilə döyüşür. Litvadan Almaniyaya geri çəkilməklə bağlı təcrübələrinin bir hissəsi onun bioqrafik romanı olan Išėjusiems negrįžti (Gedənlər geri qayıtmır) əsərinin əsasını təşkil edib. SSRİ-yə deportasiya olunacağından qorxaraq adını Marius Katilişkis olaraq dəyişir.[3]
Katilişkis bir müddət müxtəlif köçkün düşərgələrində də olub. O, köçkün litvalıların mədəniyyət mərkəzinə çevrilən Frayburqda incəsənət təhsili alıb, burada Luna Sustema təxəllüsü ilə yazan şairə Zinaida Naqite ilə tanış olaraq nişanlanıb. 1949-cu ildə ABŞ-a mühacirət edən Marius, Nyu-York və Çikaqoda yaşayıb. Katilişkis Çikaqo bölgəsində, o cümlədən Kimball Piano fabrikləində işləməyə və digər qara işləri görməyə məcbur olurdu.[4] O, 1980-ci ildə ölümünə qədər yaşadığı Lemont(İllinoys) kəndinin kənarında öz evini tikməyi bacarır.[2]
Fəaliyyəti
redaktəKatilişkis dilə böyük maraq göstərirdi və o, eşitdiyi sözləri qeyd etmək üçün tez-tez yanında dəftər və karandaş gəzdirirdi. Onun dildən istifadəsinə dair bir neçə elmi məqalə yazılmışdır.[5][6]}}
1931-ci ildə 17 yaşı Katilişkisin ilk şeirləri Şyaulyayda həftəlik Naujienos jurnalında dərc olunurdu. Bundan sonra onun şeirləri və nəşrləri Litvanın müxtəlif nəşrlərində müntəzəm olaraq dərc olunmağa davam etdi. Nəşriyyatlardan birinə verilmiş hekayələr toplusunun əlyazması müharibə illərində itmiş, yalnız 2003-cü ildə tapılaraq çap olunmuşdur.
Katilişkisin yazılarının əksəriyyəti ilk dəfə Çikaqoda nəşr olunub və onun ən məşhur romanı olan Miškais ateina ruduo (1957) 1969-cu ildə Sovet Litvasında təkrar nəşr olunub ki, bu da mühacir yazıçılar arasında nadir haldır. 1990-cı ildə tamamilə lentə alınıb. Bəzi ədəbiyyatşünaslar onu litva dilində yazılmış ən yaxşı nəsr əsərləri sırasına daxil edirlər. İlk tənqidçilər Katilişkisin romanını Flamand rəssamlığı ilə də müqayisə edirlər.[3]
Katilişkisin kitabları Amerika-Litva təşkilatları, o cümlədən Litva Ensiklopedik Mətbuatı, Santara-Şviessa Federasiyası və Litva Yazıçılar Cəmiyyəti tərəfindən bir sıra mükafatlara layiq görülüb.[7][3]
Əsərləri
redaktə- 1948 Prasilenkimo valanda (hekayələr), Ştaynfurt, Almaniya, Vismantas
- 1951 Paskendusi vasara (hekayələr toplusu), Rodni (Ontario), Kanada, Rüta
- 1952 Užuovėja (hekayələr), Çikaqo (İllinoys): Terra
- 1957 Miškais ateina ruduo (roman), Çikaqo: Terra
- 1958 Išėjusiems negrįžti (roman), Çikaqo: Terra
- 1963 Šventadienis už miesto (hekayələr), Çikaqo, Terra
- 1969 Duobkasiai, Чикаго, Pedagoginis lituanistikos institutas
- 1969 Miškais ateina ruduo (roman), Vilnüs: Vaqa
- 1975 Apsakymai, Willowbrook: Algimanto Mackaus knygų leidimo fundas
- 1993 Pirmadienis Emerald gatvėje (bitməmiş romanı), Willowbrook: Algimanto Mackaus knygų leidimo fundas
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France Albinas Marius Katiliškis // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 Bukelienė, Elena. "Marius Katiliškis. Biografijos bruožai". Žemgala (litva). I. 2005. ISSN 1648-7230. 2021-08-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-18.
- ↑ 1 2 3 Sprindytė, Jūratė. "Katiliškis". Šaltiniai (litva). Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas, Vilniaus universitetas. 2021-08-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 мая 2022.
- ↑ Cidzikaitė, Dalia. "(Ne)Kasdieniški liudijimai apie bendraamžius ir save" (PDF). Darbai ir dienos (litva). 69. 2018: 120. ISSN 2335-8769. 2019-04-29 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-18.
- ↑ Kalnius, Petras. "Etnografiniai pavadinimai Mariaus Katiliškio kūryboje - regioninės kultūros liudininkai". Žiemgala (litva). I. 2015. ISSN 1392-3781. 2023-07-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-31.
- ↑ Švambarytė-Valužienė, Janina. "Tarmės įtaka Mariaus Katiliškio raštų kalbai". Acta Linguistica Lithuanica (litva). LXXVI. 2017. ISSN 1648-4444. 2022-05-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-18.
- ↑ "Bibliotekos istorija" (litva). Pasvalio M. Katiliškio viešoji biblioteka. 2020-10-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 мая 2022.
Xarici keçidlər
redaktə- Litva ədəbiyyatı antologiyası (rus.)
- Отрывок из Išėjusiems negrįžti (Gedənlər geri qayıtmır) (rus.)
- "Payız meşələrdən keçir" kitabından üçüncü fəsil (rus.)
- Фильм 1990 года Осень приходит лесами I hissə (rus.)
- II hissə (rus.)