Vikipediya

Mariya Dillon

Mariya (Mina) Lvovna Dillon (rus. Мари́я (Ми́на) Льво́вна Диллон; 27 oktyabr 1858, Panavejis, Kovno quberniyası[d] və ya Rusiya imperiyası – 14 oktyabr 1932, Leninqrad) — Rusiyada ilk qadın — peşəkar heykəltəraş.

Mariya Dillon
rus. Мари́я Диллон
Doğum tarixi 27 oktyabr 1858(1858-10-27)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 14 oktyabr 1932(1932-10-14) (73 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
  • Smolensk lüteran qəbiristanlığı[d]
Fəaliyyəti heykəltaraş, rəssam
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı redaktə

Mariya Dillon Kovno vilayətində yəhudi tacir ailəsində anadan olub. Gəncliyində ailəsi onu Sankt-Peterburqa gətirib. Burada Mariya Mark Antokolskinin yaradıcılığından təsirlənib. Bu vəziyyəti görən qohumları onun heykəltəraşlıq həvəsinə diqqətsiz qalmayıblar.

1879-cu ildə Dillon Rəssamlıq Akademiyasına daxil olur və 1888-ci ildə oranı bitirir. Mariya Dillon "Qayaya zəncirlənmiş Andromeda" adlı diplom işinə görə (şəkli və eskizi qorunub saxlanılmışdır) kiçik qızıl medal və 2-ci dərəcəli rəssam adı alıb.[1]

Akademiyanı bitirdikdən sonra o, demək olar ki, davamlı olaraq Sankt-Peterburqda keçirilən illik bütün akademik sərgilərdə iştirak edir. Bəzən Mariyanın xaricdə də sərgiləri təşkil olunur. Almaniya, Fransa və İtaliyada onun sərgiləri böyük tamaşaçı marağına səbəb olur.[2]

Yaradıcılığı redaktə

 
"Lili". Şəkil 1905-ci ildə çap olunub

Dillonun akademik əsərləri arasında "Marafon Qələbəsinin Elçisi" kiçik heykəlciyi seçilir. Nəfis bir texnika işləyib hazırlayan və anatomiyanı hərtərəfli öyrənən Dillon qismən çılpaq qadın fiqurları ("Kəniz", "Neqa", "Xaşxaş", "Somnambulist" və s.), qismən də yaraşıqlı qadın və uşaq başları, ideallaşdırılmış və portretlər üzrə ixtisaslaşmışdır.

Onun düzəltdiyi büstlərdən olan "Lili" pərəstişkarları və tənqidçilər arasında böyük populyarlıq qazanıb. Onun xüsusi işlənmiş fiqurları da diqqəi cəlb edir. "Tatyana", "Ofeliya", "Esteralda", "Şıltaqlıq", "Oxuma" və s. kimi əsərləri hazırda dünya incəsənətinin incilərindən sayılır.

"Tatyana" əsəri ilk dəfə 1896-cı ildə akademik sərgidə, sonra isə həmin il Berlində Beynəlxalq İncəsənət Sərgisində nümayiş etdirildi. Puşkinin 100 illik yubileyində "Tatyana" Baron Stieglitz Muzeyində sərgiləndi. Sənətşünaslıq üzrə elmlər namizədi Yelena Karpova qeyd edir ki, inqilabdan əvvəlki dövrdə "Tatyana" çox məşhur idi: "Onun obrazı qəzetlərdə, jurnallarda, açıqcalarda və Puşkinin nəşrlərində yerləşdirilirdi. Sonra "Tatyana" sanki diqqətdən kənar düşdü".

1890-cı illərin sonlarında Dillon A. F. Kelxin Sankt-Peterburq malikanəsinin interyerləri üçün bir sıra əsərlər yaratdı.[3] Sifarişçi Varvara Petrovna Bazanova-Kelx idi.[3] Köşkün əsas pilləkəni üçün Dillon üç alleqorik heykəl yaratdı. "Səhər", "Günorta" və "Axşam" heykəlləri 2020-ci ildən Rostov Regional İncəsənət Muzeyində saxlanılır.[3] 1898-ci ilin yazında Dillon Florensiyaya getdi və burada onun qorelyefləri 1899-cu ilin mart ayının sonunda professor Korradossinin rəhbərliyi altında italyan ustaları tərəfindən mərmərə çevrildi.[3] Nəticədə Kelçin evində pilləkənlərdə üç mərmər fiqur və zalda monumental dekorativ kamin ("Baharın oyanışı") qoyuldu.[4][5]

Florensiyada Dillon portret büstlərini, həmçinin Esmeraldanın (2020-ci ildən Dövlət Tretyakov qalereyasında saxlanılır) və "İtalyan dilənçi qadını"nın (1918-ci ilə qədər Böyük hersoginya Kseniya Aleksandrovnanın sarayında saxlanılan) heykəlciklərini yaradır.[6]

Sankt-Peterburqda Dillon Kasli çuqun pavilyonu üçün üç işi tamamlayıb:[6]

  • Mərkəzi yaruslu dekorasiya olau "Sevinc və kədər quşları: Sirin və Alkonost" qorelyefi;
  • Yarusun üstündəki pillənin künclərində yerləşən əjdahalar üçün model;
  • Pavilyonun içindəki şamdan.

"Lili" 1900-cü ildə Dillon tərəfindən yaradılıb. Dillon bu əsəri haqda belə danışırdı:г[6] ""Lili"nin əsli yolda rastlaşdığım rus gənc xanım idi".

"Lili" əsəri Aleksandr sarayının yasəmən kabinetini bəzəmək üçün imperator ailəsi tərəfindən Rəssamlıq Akademiyasında keçirilən sərgidə alınmışdır.[7]

"Ofeliya" qorelyefi 1901-ci ildə Dillon tərəfindən tamamlanmış və onun tərəfindən beynəlxalq sərgilərə — Münhen (1901) və Roma (1911) göndərilmişdir.[8]

Dillon tərəfindən hazırlanmış "Açqaranlıq" adlı terakota heykəlcik də o dövrdə məşhur idi. Qeyd edək ki, hələ 2009-cu ildə o, Sankt-Peterburqda şəxsi kolleksiyada aşkarlanana qədər itmiş hesab olunurdu.[9]

Mariya Dillon yaradıcılığına qəbirüstü abidələr xüsusi yer tutur. Onun tərəfindən uğurla yerinə yetirilən işlər arasında riyaziyyatçı Nikolay Lobaçevskinin qəbirüstü büstü (Kazanda), İmperator II Aleksandrın heykəli (Çerniqovda), Dəmir Yolları Naziri Adolf Gübbenetin qəbirüstü abidəsi (abidənin üzərində olan portret medalyonu və tunc bəzəklər günümüzə qədər gəlib çatmayıb[10]), professor Luiççi Premazzi (dağıdılıb, fotosu qalıb[10]), professor Şarl de la Fossenin, yazıçı Qriqori Danilevski və nəhayət, bəstəkar Anton Arenskinin qəbirüstü abidələri xüsusi zövqlə seçilir. Dillonun "Uzaq Şərqdə" silsiləsi Rusiyada və xaricdə böyük rəğbət doğurub. Silsilə əsərdə gənc şəfqət bacısı vətənindən ayrı düşən yaralı əsgərə məktubu oxuyur. Dillon bu işi ilə 1905-ci ildə İmperator İncəsənəti Təşviq Cəmiyyətinin müsabiqəsində 2000 rubl məbləğində birinci yubiley mükafatını qazanıb. O, Sankt-Peterburqun 200 illiyi xatirəsinə həsr olunmuş iki medalın maketlərinə görə daha bir mükafat alıb.[11]

Çəkdiyi portretlərdə (çox vaxt onları canlı yox, fotoşəkillərdən çəkirdi) Dillon orijinal ilə mütləq oxşarlığa nail olurdu. XX əsrin əvvəllərində Dillon bir çox qəbirüstü abidələr yaradıb. Bu işlər arasında Dillonun müasirləri daha çox Nikolskoye qəbiristanlığında olan aktrisa Vera Komissarjevskayanın abidəsini fərqləndirirlər (1915-ci il, sonralar Komissarjevskayanın nəşi İncəsənət Xadimləri Nekropoluna köçürüldü). İncəsənət Ustaları Nekropolunda onun işi olan pianoçu Anton Arenskinin 1952-ci il barelyefinin surəti yerləşir. Bu relyef əvvəlcə şüşəli metal kapellada yerləşirdi (hazırda dağıdılıb).[10] Həmçinin, 1912-ci ildə Dillon landşaft rəssamı dostu Konstantin Krıjitskinin məzarı üzərində məzar daşı düzəldib. 1917-ci il inqilabından sonra bürünc heykəl əridilib, 2020-ci ilə qədər isə abidədən yalnız yüksək qranit qayası qalıb.

Dillon geniş əhatə dairəsinə malik olmayan, lakin özü üçün kifayət qədər ahəngdar olan, işini zərif zövqlə yerinə yetirən bir istedada sahib idi. Onun əsərləri məhz rəssamın nail ola bildiyi vəzifələr və qüvvələr arasında instinktiv uyğunluq sayəsində öz təəssüratlarını yaradır.

  • Yekaterinburq İncəsənət Muzeyində saxlanılan Maria Dillonun əsərləri
  •  
    A.F.Kelxin Sankt-Peterburq malikanəsi üçün "Baharın oyanışı" fraqmentinin variantı
  •  
    Dillonun hazırladığı Kasli çuqun pavilyonunun tökmə əjdahaları, 1898-ci il
  •  
    Kasli zavodu üçün şamdan "Flora", 1899-cu il.

Səhv olaraq Dillona aid edilən əsərlər redaktə

Dillon "SSRİ xalqlarının rəssamları" (1972) bioqrafik lüğətində səhvən Şarl Qunonun Parisdə ucaldılmış abidəsinin müəllifi kimi göstərilib.[8] Sənətşünaslıq elmləri namizədi Yelena Karpova müəyyən edib ki, bu səhv ona görə baş verib ki, "Novoye Vremya" jurnalında "Qunodun yeni tərcümeyi-halı" (məqalədə abidənin fotosu var idi) və Dillon haqqında məqalə dərc olunmuşdu.[8] Müəlliflər də bunu əsas götürərək səhvən Şarl Qunonun heykəlinin Mariya Dillon tərəfindən yaradıldığını düşnüblər. Əslində, Qunonun abidəsi fransız heykəltəraş Antonin Mersiyer tərəfindən hazırlanıb.[8]

Ailəsi redaktə

  • Həyat yoldaşı — rəssam F. F. Buxold (1857–1942), Dillonun tələbə yoldaşı olub. Mariya Dillon tərəfindən 1885-ci ilin iyununda çəkilmiş onun terrakota təsviri (2020-ci ilə kimi) dövrümüzə gəlib çatıb.[1]
  • Bacıları — Dillon (Dolina) Anna Lvovna, 1929-cu ildə vəfat edib. Aktrisa; Dobrovolskaya (Dillon) Flora Lvovna, 1931-ci ildə vəfat edib.

Mariya Dillon 1932-ci ildə Sankt-Peterburqda vəfat edib. O, Smolensk Lüteran qəbiristanlığında dəfn olunub.[1]

İstinadlar redaktə

  1. ↑ 1 2 3 Карпова Е. Скульптор Мария Диллон // ru:Наука и жизнь. — 2020. — № 8. — С. 61.
  2. ↑ Карпова Е. Скульптор Мария Диллон // ru:Наука и жизнь. — 2020. — № 8. — С. 62.
  3. ↑ 1 2 3 4 Карпова Е. Скульптор Мария Диллон // ru:Наука и жизнь. — 2020. — № 8. — С. 63.
  4. ↑ Долинина К. "Могилы, девы, огурцы". «Коммерсант Санкт-Петербург» № 52. 2010-03-26. 2019-11-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-30.
  5. ↑ Коренев, Л. "Первая русская женщина-скульптор". «Гудок». 2010-09-24. İstifadə tarixi: 2019-11-30.
  6. ↑ 1 2 3 Карпова Е. Скульптор Мария Диллон // Ru:Наука и жизнь. — 2020. — № 8. — С. 64.
  7. ↑ Карпова Е. Скульптор Мария Диллон // Ru:Наука и жизнь. — 2020. — № 8. — С. 64–65.
  8. ↑ 1 2 3 4 Карпова Е. Скульптор Мария Диллон // ru: Наука и жизнь. — 2020. — № 8. — С. 66.
  9. ↑ Карпова Е. Скульптор Мария Диллон // ru:Наука и жизнь. — 2020. — № 8. — С. 69.
  10. ↑ 1 2 3 Карпова Е. Скульптор Мария Диллон // ru:Наука и жизнь. — 2020. — № 8. — С. 68.
  11. ↑ Лузина, О. "Мария Диллон: Где стол был яств, там гроб стоит". Фонтанка.Ру. 2010-03-24. 2019-12-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-30.

Xarici keçidlər redaktə

 
Vikianbarda Mariya Dillon ilə əlaqəli mediafayllar var.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Mariya_Dillon&oldid=7578064"